شکایت کردن بیشتر از یک عادت روزمره است؛ این رفتار ساده می‌تواند تاثیر عمیقی روی سلامت روان شما بگذارد. تحقیقات جدید نشان می‌دهند که شکایت مکرر باعث بازسازی منفی خاطرات و تشدید اضطراب و افسردگی می‌شود. اگر می‌خواهید ذهنی سالم‌تر و روابط اجتماعی بهتری داشته باشید، باید با عادت شکایت مقابله کنید.
حافظه انسان چگونه کار می‌کند؟
به گزارش خط سلامت بسیاری از ما تصور می‌کنیم حافظه مثل یک انبار ذخیره سازی است؛ جایی که تجربه ها را دست نخورده نگه می‌داریم و هر وقت خواستیم دوباره همان را بیرون می‌کشیم. اما علم عصب روان شناسی می‌گوید واقعیت چیز دیگری است.
به یاد آوردن هر تجربه، نوعی بازسازی فعال است که با حالت عاطفی فعلی ترکیب می‌شود.
اگر در حال خوب باشید، حتی یک خاطره خنثی با بار مثبت تری بازسازی می‌شود.
اگر غمگین یا مضطرب باشید، همان خاطره با بار منفی تر ذخیره می‌گردد.
این ویژگی همیشه بد نیست و حتی در درمان هایی مانند EMDR (حساسیت زدایی و بازپردازش از طریق حرکت چشم) به‌عنوان یک ابزار درمانی استفاده می‌شود. اما در مورد خاطرات منفی ناخواسته، می‌تواند اثرات مخرب جدی به‌جا بگذارد.
حافظه ارادی در برابر حافظه ناخواسته
حافظه ارادی: وقتی به‌طور آگاهانه تلاش می‌کنید به یاد بیاورید.
حافظه ناخواسته: وقتی خاطره‌ای بدون قصد و به شکل ناگهانی ظاهر می‌شود (مثل فلش‌بک یک تصادف).
تحقیقات نشان می‌دهد که خاطرات ناخواسته شایع‌تر از خاطرات ارادی‌اند. هر بار که چنین خاطره ای را تجربه می‌کنیم، دوباره رمزگذاری می‌شود و وضعیت روحی ما در آن اثر می‌گذارد. به همین دلیل، اگر خاطره حتی اندکی منفی باشد، احتمال دارد دفعه بعد با شدت بیشتری منفی به یاد آورده شود.
شکایت کردن مساوی با باز تولید منفی حافظه
شکایت کردن در اصل نوعی یادآوری همراه با بار منفی است. وقتی از چیزی در گذشته شکایت می‌کنیم، بر جنبه های منفی آن تمرکز داریم و همین باعث می‌شود حافظه دوباره با شدت بیشتری منفی ذخیره شود.
به بیان ساده:
هر بار که شکایت می‌کنید، خاطرات تان منفی‌تر می‌شوند و چرخه منفی گرایی در ذهن تقویت می‌شود.
افزون بر این، شکایت احتمال فعال شدن خاطرات ناخواسته دیگری را که بار منفی دارند، افزایش می‌دهد. این پدیده که به آن اثر همخوانی خلقی (Mood Congruence Effect) گفته می‌شود، باعث می‌شود فرد بیشتر در دام افکار منفی گیر بیفتد.
آیا باید هرگز شکایت نکنیم؟
پاسخ، قطعاً منفی است. شکایت کردن در موقعیت های درست می‌تواند سالم و حتی ضروری باشد، زیرا راهی برای تخلیه فشار روانی است. اما نکته مهم این است که بدانیم تکرار مداوم شکایت چه اثری بر حافظه و سلامت روان دارد.
بنابراین به جای پرورش عادت شکایت، می‌توانیم:
احساسات خود را از طریق گفت و گوی سازنده بیان کنیم.
تمرکز بیشتری روی جنبه‌های مثبت زندگی داشته باشیم.
از تکنیک‌های روانشناختی مانند بازسازی شناختی برای تغییر نگاه به رویدادها بهره ببریم.
بررسی اثرات شکایت کردن از منظر سلامت روان
شکایت کردن یک واکنش طبیعی انسانی است؛ همه ما گاهی نیاز داریم ناراحتی و نارضایتی خود را بیان کنیم. اما زمانی که این رفتار به یک الگوی تکرار شونده تبدیل شود، می‌تواند سلامت روان را در سطحی عمیق تحت تأثیر قرار دهد.
۱. شکایت مداوم و چرخه منفی گرایی ذهن
هر بار که از چیزی شکایت می‌کنیم، ذهن ما دوباره همان رویداد را با بار عاطفی منفی بازسازی می‌کند. این بازسازی مکرر، حافظه را منفی‌تر کرده و به‌تدریج یک چرخه منفی گرایی شکل می‌دهد.
این چرخه باعث می‌شود فرد:
بیشتر به نکات منفی زندگی توجه کند.
کمتر توانایی دیدن جنبه های مثبت را داشته باشد.
در دام افکار تکراری و نشخوار ذهنی گرفتار شود.
۲. ارتباط شکایت با اضطراب و افسردگی
از منظر سلامت روان، تمرکز مداوم بر جنبه های منفی گذشته می‌تواند زمینه‌ساز یا تشدیدکننده مشکلاتی مانند:
اضطراب: چون فرد مدام در حال یادآوری موقعیت های ناخوشایند است.
افسردگی: زیرا حافظه های منفی شدت بیشتری پیدا می‌کنند و ذهن آینده را نیز تیره‌تر پیش‌بینی می‌کند.
کاهش امید و انگیزه: شکایت بیش از حد حس درماندگی را افزایش می‌دهد.
۳. شکایت و کیفیت روابط اجتماعی
از دید روانشناسی اجتماعی، افراد شکایت گر معمولاً با بازخوردهای منفی مواجه می‌شوند؛ اطرافیان به مرور از آن‌ها فاصله می‌گیرند یا واکنش دفاعی نشان می‌دهند. این موضوع می‌تواند منجر به:
احساس طرد شدن
کاهش حمایت اجتماعی
افزایش تنهایی و استرس روانی شود.
۴. تأثیر فیزیولوژیک شکایت مداوم
شکایت کردن نه‌تنها روان بلکه بدن را نیز تحت‌فشار قرار می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که تکرار افکار و کلمات منفی سطح هورمون استرس (کورتیزول) را افزایش می‌دهد. در نتیجه:
فشار خون بالا می‌رود.
سیستم ایمنی ضعیف می‌شود.
خطر بیماری های قلبی افزایش می‌یابد.
۵. جایگزین های سالم به‌جای شکایت
از منظر سلامت روان، مهم است که شکایت را به راهکارهای سالم‌تر تبدیل کنیم:
بیان نیازها به‌جای غر زدن: به‌جای تمرکز بر مشکل، راه‌حل یا درخواست مشخص خود را مطرح کنیم.
بازسازی شناختی (Cognitive Reframing): یاد بگیریم موقعیت ها را از زاویه‌ی دیگری ببینیم.
تمرین قدردانی و ذهن‌آگاهی (Mindfulness): توجه به لحظه حال و چیزهای مثبت زندگی باعث کاهش چرخه شکایت می‌شود.
گفت‌وگو های حمایتی: صحبت با یک دوست یا درمانگر می‌تواند تخلیه روانی سالم‌تری نسبت به شکایت داشته باشد.
جمع‌بندی:
از منظر سلامت روان، شکایت کردن بیش از حد نه تنها حافظه ها را منفی تر می‌کند، بلکه با افزایش استرس، افسردگی، اضطراب و اختلال در روابط اجتماعی همراه است. مدیریت این عادت می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهبود کیفیت زندگی روانی و جسمی داشته باشد.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
