خواب یدن در اتاقی که نور دارد، شاید فقط یک عادت ساده به نظر برسد، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این عادت می‌تواند سلامت روان و جسم شما را به خطر بیندازد. فعال ماندن سیستم عصبی خودکار در طول شب و اختلال در چرخه طبیعی خواب، باعث افزایش اضطراب ، کاهش کیفیت خواب و حتی مشکلات متابولیکی می‌شود.
به گزارش خط سلامت یک شب خواب در اتاقی با نور نسبتاً زیاد می‌تواند منجر به افزایش ضربان قلب در طول شب و مقاومت به انسولین در صبح روز بعد شود؛ بر اساس یک مطالعه‌ی کوچک که به‌تازگی منتشر شده است.
در این مطالعه، دو گروه از ۱۰ فرد بزرگسال سالم مورد بررسی قرار گرفتند. یک گروه در دو شب متوالی در اتاق‌هایی با نور کم خوابیدند و گروه دیگر، یک شب را در نور کم و شب بعد را در اتاقی با نور متوسط گذراندند. طبق این پژوهش که در ۱۴ مارس در ژورنال Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شد، نور متوسط در این مطالعه، معادل ۱۰۰ لوکس از نور سقفی بود؛ که تقریباً به اندازه نور یک روز ابری است، به گفته روزنامه‌ی واشنگتن پست.
طبق گزارش New Scientist، نور ۱۰۰ لوکس را می‌توان با نور یک صفحه تلویزیون روشن در اتاق تاریک یا نور چراغ خیابان که از پشت پرده نازک عبور می‌کند، مقایسه کرد.
تمام شرکت‌کنندگان هنگام خواب دستگاه مانیتورینگ ضربان قلب داشتند و در شب دوم، گروهی که در اتاق با نور متوسط خوابیده بودند، افزایش قابل‌توجهی در ضربان قلب خود نشان دادند؛ در حالی‌که گروهی که هر دو شب در نور کم خوابیده بودند، تغییر محسوسی نداشتند.
دکتر دانیلا گریمَلدی، یکی از نویسندگان اصلی مقاله و استادیار تحقیق در نورولوژی گفت:«ما نشان دادیم که ضربان قلب در هنگام خواب در اتاق دارای نور متوسط افزایش می‌یابد. حتی وقتی خواب هستید، سیستم عصبی خودکار شما فعال است.»
سیستم عصبی خودکار (Autonomic Nervous System) فرآیندهای غیرارادی بدن مانند تنفس، ضربان قلب، گشاد شدن مردمک چشم، هضم و واکنش "جنگ یا گریز" را تنظیم می‌کند.
گرمَلدی ادامه می‌دهد:«اگر این سیستم در شب باعث افزایش ضربان قلب شود، این اتفاق خوبی نیست. معمولاً ضربان قلب و سایر پارامترهای قلبی-عروقی در شب کاهش می‌یابد و در روز افزایش پیدا می‌کند.»
تأثیر نور بر مقاومت به انسولین
پژوهشگران همچنین آزمایش‌هایی برای بررسی میزان مقاومت به انسولین شرکت‌کنندگان در صبح روز بعد از خواب انجام دادند. هورمون انسولین به‌طور طبیعی به سلول‌ها کمک می‌کند تا گلوکز (قند خون) را جذب کنند. اما وقتی سلول‌ها نسبت به انسولین مقاوم می‌شوند، جذب گلوکز کاهش می‌یابد و بدن برای جبران، انسولین بیشتری ترشح می‌کند. با گذر زمان، بدن حتی به مقادیر بالای انسولین هم واکنش نشان نمی‌دهد و در نتیجه قند خون افزایش می‌یابد.
در صبح اول (پس از خواب در اتاق با نور کم)، هر دو گروه نتایج مشابهی در آزمایش‌های مقاومت به انسولین داشتند. این آزمایش‌ها شامل مدل ارزیابی هموستاتیک مقاومت به انسولین (HOMA-IR)، تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) و شاخص حساسیت به انسولین ماتسودا (Matsuda index) بودند.
اما در صبح دوم، گروهی که شب قبل در نور متوسط خوابیده بود، نتایج ضعیف‌تری در این آزمایش‌ها کسب کردند، در حالی‌که گروه دیگر یا عملکرد بهتری داشت یا همانند روز قبل بود. پژوهشگران در گزارش خود نوشتند:
«قرار گرفتن در معرض تنها یک شب نور متوسط اتاق در هنگام خواب، باعث افزایش مقاومت به انسولین در صبح روز بعد شد.»
بررسی پدیده «خوابیدن در اتاق روشن» از منظر روانشناسی می‌تواند چند بُعد مهم را شامل شود که به فرآیندهای شناختی، هیجانی، و فیزیولوژیکی مغز و بدن مرتبط است:
۱. اختلال در چرخه خواب و بیداری (ریتم شبانه‌روزی)
نور (به‌ویژه نور آبی و سفید) در شب می‌تواند ساعت زیستی بدن را مختل کند. ساعت زیستی (circadian rhythm) از طریق غده‌ی هیپوتالاموس تنظیم می‌شود و به ترشح هورمون ملاتونین برای ایجاد خواب‌آلودگی وابسته است. نور شبانه باعث سرکوب ملاتونین شده و مغز پیام بیداری دریافت می‌کند. در روانشناسی خواب، این اختلالات می‌تواند به افزایش اضطراب، اختلال تمرکز و نوسانات خلقی منجر شود.
۲. فعال‌ماندن سیستم عصبی خودکار (Autonomic Nervous System)
نور در شب باعث فعال ماندن سیستم عصبی سمپاتیک (شاخه‌ی «جنگ یا گریز») می‌شود. از دید روانشناسی، این نوع برانگیختگی مداوم در شب می‌تواند نشانه‌ای از حالت آماده‌باش ناخودآگاه باشد؛ یعنی بدن و ذهن در حالت دفاعی می‌مانند حتی در حالت خواب، که می‌تواند باعث افزایش اضطراب شبانه، کابوس، و کاهش کیفیت خواب شود.
۳. افزایش مقاومت به انسولین و ارتباط آن با اضطراب و افسردگی
رابطه‌ی دوطرفه‌ای بین اختلالات متابولیک (مانند مقاومت به انسولین) و بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب وجود دارد. مطالعات روانشناسی سلامت نشان می‌دهند که تغییرات قند خون می‌تواند با نوسانات خلقی، خستگی مزمن و حتی افکار منفی همراه باشد. بنابراین، نور شبانه به‌صورت غیرمستقیم می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلالات خلقی شود.
۴. خواب سبک و ناپایدار و تأثیر آن بر سلامت روان
زمانی که سیستم عصبی خودکار فعال باشد و خواب در فاز عمیق قرار نگیرد (non-REM deep sleep)، فرد بیشتر در فاز خواب سبک می‌ماند. این باعث می‌شود مغز در طول شب فرصت بازسازی نداشته باشد. در روانشناسی، این نوع خواب ضعیف با کاهش توان تنظیم هیجانات، کاهش خلاقیت، ضعف تصمیم‌گیری و کاهش حافظه‌ی کاری ارتباط دارد.
۵. شرطی‌سازی منفی با نور
از منظر روانشناسی رفتاری (Behaviorism)، اگر فرد در معرض نور بخوابد و هر بار خواب بی‌کیفیتی را تجربه کند، به‌مرور ذهن به‌صورت ناخودآگاه نور را با «خواب بد» شرطی می‌کند. این پدیده می‌تواند چرخه‌ی معیوبی ایجاد کند که خودبه‌خود باعث افزایش بی‌خوابی و اضطراب شبانه شود.
جمع‌بندی روان‌شناسانه:
نور شبانه نه تنها تأثیر فیزیولوژیک دارد، بلکه اثرات عمیق روان‌شناختی نیز ایجاد می‌کند. از اختلال در تنظیم هیجانات تا افزایش اضطراب و اختلال در کارکرد مغز، همگی می‌توانند در اثر خواب در نور مصنوعی شبانه رخ دهند. خاموش کردن چراغ‌ها یا استفاده از نور بسیار کم (مانند چراغ خواب کهربایی رنگ) می‌تواند راهکار مناسبی برای حفظ سلامت روان و جسم در طول شب باشد.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
