چرا بعضی‌ زنان بیشتر ویار می‌گیرند؟

خانه
روانشناسی فردی

نازنین صدر

۱۹ تیر ۱۴۰۴ ۰۸:۵۷

ویار صبحگاهی تنها یک واکنش جسمی به تغییرات هورمونی بارداری نیست؛ بلکه ذهن و روان نیز نقش پررنگی در شدت و تجربه آن دارند. از اضطراب‌های ناخودآگاه گرفته تا شرطی‌سازی ذهنی، روان‌شناسی می‌تواند پاسخ‌هایی تازه به این پدیده رایج دوران بارداری بدهد.

به گزارش خط سلامت حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری می‌تواند در هر زمان از روز یا شب رخ دهد، اما معمولاً این علائم در ساعات ابتدایی روز شدیدتر هستند.

حالت تهوع و استفراغ از علائم بسیار رایج در اوایل بارداری هستند و همین باعث شده‌اند که به طور گسترده‌ای با عنوان "ویار صبحگاهی" شناخته شوند.

اما چرا دقیقاً این علائم آزاردهنده را ویار صبحگاهی می‌نامند؟

در حقیقت، گرچه تهوع و استفراغ ناشی از بارداری ممکن است در هر زمانی از شبانه‌روز اتفاق بیفتد، اما علائم آن اغلب بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب شدت می‌گیرند. دانشمندان هنوز دقیقاً نمی‌دانند چرا، اما مطالعات نشان می‌دهند که تغییرات هورمونی در اوایل بارداری ممکن است عامل اصلی ویار صبحگاهی باشند. به گفته‌ی یک مرور علمی در سال ۲۰۱۶ که در مجله بین‌المللی تولیدمثل، پیشگیری، زنان و زایمان منتشر شد، این موضوع مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

سطح هورمون‌های تولیدمثلی در سه‌ماهه نخست بارداری به شدت افزایش می‌یابد. یکی از این هورمون‌ها به نام گنادوتروپین جفتی انسانی یا hCG ممکن است مستقیماً مسئول تهوع‌های مرتبط با ویار صبحگاهی باشد.

دکتر "کلارا پایک"، استاد و معاون دپارتمان زنان و زایمان اعلام کرد:«ما فکر می‌کنیم این هورمون با ویار بارداری مرتبط است، چون معمولاً در سه‌ماهه اول که این هورمون تولید می‌شود، زنان بیشترین حالت تهوع را تجربه می‌کنند.» با این حال، مکانیسم دقیق تأثیر hCG در بروز حالت تهوع هنوز مشخص نیست.

بر اساس مرور انجام‌شده در سال ۲۰۱۶، برخی پژوهشگران حدس می‌زنند که hCG ممکن است با تحریک ترشح مایعات در دستگاه گوارش باعث تهوع شود. همچنین این هورمون با افزایش سریع سطح تیروکسین (هورمون تولیدشده توسط تیروئید) مرتبط دانسته شده است. تیروکسین نقش مهمی در تنظیم فرآیند گوارش دارد و به کنترل سرعت حرکت غذا در دستگاه گوارش کمک می‌کند.

علاوه بر hCG، هورمون‌های دیگری مثل استروژن و پروژسترون نیز ممکن است علائم ویار بارداری را تشدید کنند.

دکتر "آدیله هافمن"، پزشک عمومی و مشاور پزشکی در اپلیکیشن پیگیری قاعدگی گفت: «این هورمون‌ها باعث شل شدن عضلات معده و روده می‌شوند، که روند هضم غذا را کند می‌کند. بنابراین غذای آخر ممکن است مدت بیشتری در معده بماند و متأسفانه گاهی دوباره بالا بیاید.»

همچنین تفاوت در سطوح این هورمون‌ها و نحوه واکنش بدن هر فرد به آن‌ها، می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی زنان ویار شدید دارند و برخی دیگر هیچ‌گونه تهوعی را تجربه نمی‌کنند.

هافمن افزود:«سطح این هورمون‌ها در هر فرد متفاوت است، همان‌طور که پاسخ بدنشان به تغییرات هورمونی هم فرق می‌کند.»

ژنتیک افراد نیز می‌تواند بر شدت ویار بارداری تأثیر بگذارد. طبق بررسی‌ای که در سال ۲۰۱۹ در مجله Nature Reviews Disease Primers منتشر شد، زمینه ژنتیکی افراد ممکن است یکی از عوامل تعیین‌کننده در میزان تهوع و استفراغ باشد.

علاوه بر هورمون‌ها و ژنتیک، کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی نیز می‌تواند تهوع را بدتر کند. به طور کلی، سطح قند خون هنگام بیدار شدن از خواب در پایین‌ترین حالت است. در دوران بارداری، به دلیل نیاز انرژی جنین در حال رشد، افت قند خون حتی بیشتر از حد معمول می‌شود.

زمانی که افت قند خون با شل شدن عضلات معده و روده ترکیب می‌شود، تهوع می‌تواند نتیجه آن باشد. نویسندگان مرور سال ۲۰۱۶ به این موضوع اشاره کرده‌اند. همچنین به گفته دکتر پایک، داشتن معده خالی هنگام بیدار شدن از خواب و افت موقت فشار خون هنگام بلند شدن از رختخواب، می‌توانند علائم ویار بارداری را در صبح‌ها تشدید کنند.

استرس، اضطراب و خستگی نیز می‌توانند علائم ویار را افزایش دهند. پایک اشاره می‌کند که در بارداری و حتی در افراد غیرباردار، احساسات منفی می‌توانند باعث ناراحتی گوارشی شوند، چرا که سیستم عصبی و دستگاه گوارش ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.

افرادی که به‌طور کلی بیشتر دچار تهوع می‌شوند – مانند کسانی که دچار بیماری حرکت می‌شوند، در میگرن تهوع دارند یا با داروهای حاوی استروژن حالت تهوع می‌گیرند – نیز احتمال بیشتری دارد که در بارداری ویار را تجربه کنند، به گفته‌ هافمن خبر خوب این است که برای بیشتر افراد، علائم ویار بارداری با شروع سه‌ماهه دوم کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود.

بررسی ویار صبحگاهی از منظر روانشناسی می‌تواند نگاهی تازه به این پدیده رایج دوران بارداری بیندازد. هرچند بیشتر مطالعات به جنبه‌های فیزیولوژیکی آن مانند تغییرات هورمونی می‌پردازند، اما عوامل روانشناختی نیز در شدت و تجربه این علائم نقش مهمی دارند. در ادامه به تحلیل این موضوع از دید روان‌شناسی می‌پردازیم:

۱. نقش اضطراب و استرس در شدت علائم

بدن و ذهن در دوران بارداری به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند. اضطراب، نگرانی از آینده، ترس از سقط جنین یا زایمان، و تغییرات هویتی می‌توانند فشار روانی زیادی ایجاد کنند. این استرس‌ها مستقیماً بر محور "هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال" (HPA axis) تأثیر گذاشته و سطح کورتیزول را افزایش می‌دهند. کورتیزول بالا، سیستم گوارشی را تحت تأثیر قرار داده و می‌تواند حالت تهوع را تشدید کند.

۲. تأثیر ذهن بر بدن (Psycho-somatic response)

ویار صبحگاهی نمونه‌ای بارز از پاسخ روان-تنی (روان‌جسمی) است؛ یعنی حالاتی که در آن ذهن و احساسات فرد، واکنش‌های جسمی واقعی ایجاد می‌کنند. زنانی که حساسیت بالایی نسبت به تغییرات بدنی دارند یا تجربه‌های منفی قبلی در بارداری داشته‌اند، ممکن است شدت بیشتری از تهوع و استفراغ را تجربه کنند حتی اگر از نظر فیزیولوژیکی تفاوتی نداشته باشند.

۳. شرطی‌سازی و انتظار ذهنی

برخی زنان به‌صورت ناخودآگاه منتظرند صبح‌ها حالت تهوع داشته باشند، چون این چیزی است که از دیگران شنیده‌اند یا در تجربه قبلی حس کرده‌اند. این "انتظار ذهنی" می‌تواند باعث شود بدن نیز مطابق با آن رفتار کند. این پدیده در روانشناسی به اثر پیش‌بینی یا شرطی‌سازی کلاسیک شباهت دارد.

۴. زمینه‌های شخصیتی و روانشناختی

افرادی با تیپ‌های شخصیتی حساس، درون‌گرا یا دارای اختلالات اضطرابی یا وسواس فکری-عملی، ممکن است بیشتر درگیر ویار شوند. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که زنان با سابقه افسردگی یا اختلالات اضطرابی، تهوع شدیدتری را تجربه می‌کنند.