فراتر از عضلات و تعریق، دویدن های طولانی سفر عمیقی به درون ذهن انسان است. این فعالیت نه‌تنها سطح سروتونین و دوپامین مغز را بالا می‌برد، بلکه باعث رشد قدرت ذهنی، کاهش استرس مزمن و افزایش تمرکز می‌شود. در این مقاله، اثرات روانی اولتراماراتن‌ها را از زاویه‌ای علمی و انسانی بررسی می‌کنیم.
به گزارش خط سلامت افراد زیادی در رویدادهای دو ۵ کیلومتر یا ۱۰ کیلومتر شرکت می‌کنند. اما واقعاً حداکثر مسافتی که یک انسان می‌تواند بدون توقف بدود چقدر است؟
بدن انسان به‌خوبی برای دویدن‌های استقامتی طراحی شده است. اما تا چه اندازه می‌توانیم پیش برویم؟
بسیاری از مردم در دویدن تنها یک مایل (۱.۶ کیلومتر) هم به زحمت می‌افتند، در حالی که بعضی‌ها می‌توانند ۱۰ کیلومتر را بدون برنامه‌ریزی قبلی بدوند. و عده‌ای از افراد شجاع وارد دنیای «فرا-ماراتن» می‌شوند؛ مسابقاتی که طول آن‌ها از ۴۲.۲ کیلومتر بیشتر است. اما سؤال اینجاست: یک انسان واقعاً تا چه حد می‌تواند بدود پیش از آن‌که مجبور به توقف شود؟
برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید مشخص کنیم «توقف» دقیقاً به چه معناست.
دین کارنازس رکورد غیررسمی طولانی‌ترین دویدن بدون خواب را دارد: ۳۵۰ مایل (۵۶۳ کیلومتر) که در طول سه روز و نیم در سال ۲۰۰۵ دوید. در سال ۲۰۲۳، دوندۀ اولتراماراتن، هاروی لوئیس رکورد جدیدی را در نوعی مسابقه‌ی دو به نام "فرا-دو حیاط پشتی" ثبت کرد. در این نوع رقابت، دوندگان باید هر ساعت یک دور ۴.۱۷ مایلی (۶.۷ کیلومتری) را کامل کنند، تا زمانی که فقط یک نفر باقی بماند. لوئیس توانست ۱۰۸ دور را در ۱۰۸ ساعت (۴.۵ روز) بدود، در مجموع ۴۵۰ مایل (۷۲۴ کیلومتر)، با تنها چند دقیقه استراحت در پایان هر ساعت.
از آنجا که دوندگان اولتراماراتن معمولاً برای غذا خوردن، بستن بند کفش، استفاده از سرویس بهداشتی یا حتی چرت زدن‌های کوتاه، استراحت‌های جزئی دارند، هیچ رکورد رسمی برای «طولانی‌ترین دویدن بدون توقف» وجود ندارد. اما اگر چنین رکوردی وجود داشت، احتمالاً مهم‌ترین محدودیت آن نیاز به دستشویی رفتن بود.
جنی هافمن، فیزیک‌دان دانشگاه هاروارد و دوندۀ اولتراماراتن، که رکورد سریع‌ترین عبور از آمریکا با پای پیاده در بین زنان را در اختیار دارد (در ۴۷ روز، ۱۲ ساعت و ۳۵ دقیقه)، می‌گوید:«فکر می‌کنم نیاز به ادرار کردن، عامل محدودکننده اصلی باشد.»
بدن انسان برای دویدن‌های طولانی ساخته شده
به گفته گیوم میه‌یه، فیزیولوژیست ورزش در دانشگاه ژان مونه فرانسه، بدن انسان دارای ویژگی‌هایی است که باعث می‌شود عملکرد خوبی در دویدن‌های استقامتی داشته باشد. از جمله داشتن عضلات سرینی (باسن) بزرگ که به پیش‌روی کمک می‌کنند، توانایی ذخیره انرژی کشسانی در تاندون‌ها و عضلات، و رباط‌های قوی گردن برای ثابت نگه‌داشتن سر هنگام دویدن.
علاوه بر این، انسان‌ها در دویدن در گرما هم عملکرد خوبی دارند؛ چون می‌توانیم دمای بدنمان را از طریق تعریق تنظیم کنیم. میه‌یه می‌گوید:«حتی اگر دمای محیط بالا باشد، ما قادر هستیم دمای مرکزی بدن را نسبتاً پایین نگه داریم، که این در مقایسه با اکثر گونه‌های جانوری یک مزیت بزرگ است.»
بدن ما برای افراط در دویدن ساخته نشده
با وجود این ویژگی‌ها، انسان‌ها به طور خاص برای دویدن‌های افراطی تکامل نیافته‌اند.
دنیل لیبرمن، زیست‌شناس تکاملی در دانشگاه هاروارد، می‌گوید:«برای بیشتر طول تاریخ‌مان، انسان‌ها برای بقا باید سخت کار می‌کردند. اگر درست بدوید، آسیب نبینید و به خوبی سوخت‌گیری کنید، بدن انسان شگفت‌انگیز است. اما این توانایی‌ها فراتر از چیزی است که برای آن تکامل یافته‌ایم. این استفاده‌ی افراطی از تطابق‌های طبیعی ماست.»
ذهن؛ محدودکننده‌ی واقعی استقامت
عواملی مثل آسیب‌دیدگی، خستگی عضلانی یا کم‌خوابی می‌توانند دونده را وادار به توقف و استراحت کنند. اما نیروی ذهنی نیز نقش بزرگی در دویدن‌های استقامتی دارد. دوندگان اولتراماراتن باید بتوانند درد و خستگی را تحمل کنند تا بتوانند برای روزها بدوند.
لیبرمن می‌گوید:«ما توانایی خارق‌العاده‌ای در واداشتن خود به انجام کارهای شگفت‌انگیز داریم. شما باید بخواهید که این کار را بکنید. پس مهم‌ترین عاملی که استقامت انسان را محدود می‌کند، ذهن است.»
کسانی که خود را به این حد می‌رسانند، باید تمرینات گسترده‌ای انجام دهند تا از آسیب دیدگی جلوگیری کنند. هافمن پیش از دویدن از شرق تا غرب آمریکا، هر هفته تا ۲۰۰ مایل (۳۲۲ کیلومتر) می‌دوید تا هم آمادگی هوازی لازم برای ورزش طولانی‌مدت را کسب کند و هم استخوان‌هایش را برای ضربه‌های مکرر تقویت کند.
با این حال، هر سال افراد بیشتری به سراغ اولتراماراتن می‌روند؛ مشارکت در این مسابقات بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۰ حدود ۱۶۷۶٪ افزایش یافته است. با محبوب‌تر شدن این ورزش، دوندگان جدید ممکن است رکوردهای قدیمی را جابه‌جا کنند.
هافمن می‌گوید:«فکر می‌کنم این مرز همچنان جلوتر خواهد رفت.»
بررسی دویدن‌های طولانی‌مدت (مانند اولتراماراتن‌ها) از منظر سلامت روان، موضوعی جذاب و چندلایه است. این فعالیت‌های طاقت‌فرسا نه‌تنها از نظر جسمی چالش‌برانگیز هستند، بلکه بار روانی قابل توجهی هم به همراه دارند. در ادامه، این موضوع را در چند محور اصلی بررسی می‌کنیم:
فواید روانی دویدن‌های طولانی‌مدت
کاهش اضطراب و افسردگی:
فعالیت‌های هوازی شدید مانند دویدن باعث ترشح اندورفین، دوپامین و سروتونین می‌شوند؛ موادی شیمیایی که با احساس شادی و آرامش در مغز مرتبط‌اند. به همین دلیل، بسیاری از دوندگان از حالتی به نام "euphoric runner's high" یا سرخوشی پس از دویدن حرف می‌زنند.
افزایش اعتماد به نفس:
رسیدن به اهداف بزرگ مانند دویدن 100 یا 300 کیلومتر، حس عمیقی از موفقیت و خودکارآمدی ایجاد می‌کند. این حس می‌تواند با کاهش اضطراب اجتماعی و افزایش انگیزه همراه شود.
مدیتیشن در حرکت (Moving Meditation):
بعضی دوندگان تجربه‌ای نزدیک به مراقبه‌ی ذهن‌آگاهانه دارند. تکرار ریتمیک گام‌ها، تنفس عمیق و تمرکز در لحظه باعث کاهش آشفتگی ذهن می‌شود.
تقویت تحمل روانی (Mental Resilience):
یکی از اصلی‌ترین مزایای اولتراماراتن‌ها، تربیت ذهن برای مقاومت در برابر فشار، خستگی، درد و ناامیدی است؛ که به افراد در زندگی روزمره هم کمک می‌کند.
چالش‌ها و خطرات روانی احتمالی
فرسودگی روانی (Mental Burnout):
تمرینات سخت و طولانی‌مدت ممکن است منجر به خستگی ذهنی یا احساس پوچی پس از مسابقه شود. برخی دوندگان بعد از اتمام هدف بزرگ، دچار افت روحیه می‌شوند.
وابستگی روانی به ورزش:
بعضی افراد ممکن است به حس آرامش ناشی از دویدن وابسته شوند و در صورت آسیب‌دیدگی یا وقفه در تمرین، دچار اضطراب یا افسردگی شوند.
افزایش فشار برای اثبات خود:
رقابت در سطوح بالا، فشار روانی زیادی ایجاد می‌کند؛ مخصوصاً وقتی افراد خود را با رکوردهای دیگران مقایسه می‌کنند. این موضوع می‌تواند منجر به اضطراب عملکرد یا خودانتقادی شدید شود.
اختلال در خواب و خلق‌وخو:
تمرینات شدید بدون زمان کافی برای ریکاوری، به بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، و نوسانات خلقی منجر می‌شود.
نتیجه‌گیری:
در مجموع، دویدن‌های طولانی می‌توانند یک ابزار فوق‌العاده برای تقویت سلامت روان باشند، به‌شرطی که به‌درستی برنامه‌ریزی شده و با آگاهی از محدودیت‌های ذهنی و جسمی فرد انجام شوند. اگر فردی دچار وسواس، اجبار یا فشار بیش‌ازحد برای ادامه‌ی تمرین یا رسیدن به رکورد خاص شود، احتمال آسیب روانی بالا می‌رود.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
