مصرف مکمل‌های ملاتونین این روزها میان خانواده‌ها به‌خصوص برای کمک به خواب کودکان و نوجوانان بسیار رایج شده، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که دوزهای واقعی ملاتونین در این محصولات اغلب بیشتر از مقدار درج‌شده روی بسته‌بندی است. این موضوع می‌تواند به بروز مشکلات جدی روانی و جسمی در کودکان منجر شود که والدین باید به آن توجه ویژه داشته باشند.
به گزارش خط سلامت تحقیقات جدید نشان می‌دهد بیشتر مکمل‌های ملاتونین به شکل آدامس جویدنی که در آمریکا فروخته می‌شوند، مقدار بیشتری از این هورمون خواب‌آور را نسبت به آنچه روی بسته‌بندی درج شده، در خود دارند.
نتایج این مطالعه که در ۲۵ آوریل در مجله پزشکی JAMA منتشر شده، نشان می‌دهد افرادی که این مکمل‌ها را مصرف می‌کنند، در واقع مقدار نامشخصی از ملاتونین را وارد بدن خود می‌کنند. پژوهشگران هشدار داده‌اند که این موضوع به‌ویژه برای کودکان نگران‌کننده است، چرا که ممکن است به‌صورت تصادفی آن‌ها را بخورند یا والدین با تصور کمک به خواب کودک، بدون اطلاع از خطرات احتمالی، به او ملاتونین بدهند.
کودکان به دلیل جثه کوچکترشان، در برابر مصرف بیشازحد ملاتونین نسبت به بزرگسالان آسیب‌پذیرترند. به گفته مؤسسه ملی سلامت (NIH)، مصرف زیاد ملاتونین می‌تواند علائمی مانند خواب‌آلودگی، سردرد، سرگیجه، تحریک‌پذیری و حالت تهوع به همراه داشته باشد. در موارد نادری نیز، مصرف بیشازحد در کودکان منجر به بستری‌شدن در بیمارستان و بروز علائمی مانند نارسایی تنفسی یا تشنج شده است (بر اساس گزارشی در مجله هفتگی بیماری و مرگ‌ومیر CDC در سال ۲۰۲۲).
مطالعه جدید می‌گوید: دوزهای یافت‌شده در این آدامس‌های ملاتونینی ممکن است برای یک بزرگسال بالغ که تنها یک واحد مصرف می‌کند خطرناک نباشد، اما دکتر "پیتر کوهن" (نویسنده اصلی تحقیق) هشدار می‌دهد: «اگر کودک کم‌سن یا پیش‌نوجوان این مکمل‌ها را برای خوابیدن به مقدار زیاد مصرف کند، یا کودک مدرسه‌ای یا نوپا به آن‌ها دسترسی پیدا کند، ممکن است آسیب‌های جدی رخ دهد.»
ملاتونین چیست؟
ملاتونین هورمونی است که در مغز تولید می‌شود و به تنظیم ریتم شبانه‌روزی بدن کمک می‌کند؛ یعنی همان فرایندهای بیولوژیکی ۲۴ ساعته مانند چرخه خواب و بیداری. در ایالات متحده، ملاتونین به‌عنوان مکمل غذایی در دسترس است؛ به همین دلیل توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) با شدت کمتری نسبت به داروهای نسخه‌ای کنترل می‌شود.
در سال‌های اخیر، میزان مواردی که کودکان ملاتونین را زیاد یا به‌اشتباه مصرف کرده‌اند، افزایش یافته است. بر اساس گزارشی در سال ۲۰۲۲، تماس‌های والدین با مراکز کنترل سموم آمریکا بابت مصرف ملاتونین در کودکان از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ حدود ۵۳۰ درصد افزایش داشته است. از میان ۲۶۰ هزار مورد گزارش‌شده، حدود ۲۷٬۸۰۰ کودک نیاز به درمان پزشکی داشتند، ۴٬۱۰۰ نفر بستری شدند و ۲۹۰ نفر به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل شدند.
جزئیات مطالعه جدید
این گزارش باعث شد که دکتر کوهن و همکارانش بررسی جدیدی درباره مکمل‌های ملاتونین در آمریکا انجام دهند. آن‌ها تصمیم گرفتند روی نوع جویدنی (gummy) تمرکز کنند، زیرا این نوع ظاهر خوشمزه‌تری برای کودکان دارد و جذاب‌تر است.
آن‌ها با استفاده از پایگاه داده مکمل‌های غذایی مؤسسه ملی سلامت (NIH)، ۳۰ برند آدامس ملاتونینی را شناسایی کردند و موفق شدند ۲۶ برند را برای آزمایش تهیه کنند. یکی از این برندها، اصلاً ملاتونین را روی برچسب خود درج نکرده بود و کنار گذاشته شد.
در میان ۲۵ محصول باقی‌مانده، مقدار واقعی ملاتونین موجود از ۷۴ درصد تا ۳۴۷ درصد بیشتر از مقدار درج‌شده روی برچسب بود؛ به‌جز یک محصول که اصلاً ملاتونین نداشت.
در مجموع، ۸۸ درصد محصولات اطلاعات نادرست روی برچسب داشتند و ۸۴ درصد آن‌ها ملاتونین بیشتری از مقدار ادعاشده داشتند.
مقدار واقعی ملاتونین موجود در این محصولات بین ۱.۳ میلی‌گرم تا ۱۳.۱ میلی‌گرم بود. دوزهایی در محدوده ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم می‌تواند برای یک کودک کوچک زیاد و خطرناک باشد. طبق اعلام آکادمی اطفال آمریکا، کودکان معمولاً به دوزهای پایین مثل ۰.۵ تا ۱ میلی‌گرم واکنش نشان می‌دهند.
مکمل‌ها حاوی CBD هم بودند!
در این مطالعه همچنین مشخص شد که پنج محصول از این آدامس‌ها حاوی CBD (ماده‌ای غیرروان‌گردان موجود در ماری‌جوانا) بودند. این موضوع تعجب‌آور بود، چون سازمان غذا و داروی آمریکا فروش CBD را به‌عنوان مکمل غذایی مجاز نمی‌داند. با این حال، این ترکیب در برچسب برخی از این محصولات در پایگاه NIH درج شده بود.
(طبق مقررات، CBD در آمریکا از سال ۲۰۱۸ اگر از شاهدانه استخراج شده باشد، قانونی است، اما FDA هنوز آن را به‌عنوان مکمل غذایی یا افزودنی خوراکی تأیید نکرده است.)
مقدار CBD موجود در این محصولات بین ۱۰۴ تا ۱۱۸ درصد بیشتر از مقدار درج‌شده بود. یک مکمل خاص اصلاً ملاتونین نداشت، اما ۳۱ میلی‌گرم CBD در خود داشت!
هشدار برای والدین
نویسندگان مقاله تأکید کردند: «با توجه به این یافته‌ها، پزشکان باید به والدین هشدار دهند که مصرف آدامس‌های ملاتونینی ممکن است باعث دریافت مقادیر غیرقابل پیش‌بینی از ملاتونین و CBD شود.»
به گفته دکتر کوهن، «ملاتونین نباید مانند یک لیوان شیر گرم با هدف کمک به خواب کودک استفاده شود؛ بلکه باید مثل یک دارو با آن برخورد شود.» یعنی مکمل را در جای امن نگه دارید و به دوز مصرفی دقت کنید.
او توصیه می‌کند که پیش از استفاده از ملاتونین برای کودک، حتماً با پزشک مشورت شود. برای مثال، ملاتونین گاهی برای کودکان دارای اختلالات رشدی عصبی مانند اوتیسم یا ADHD که مشکل خواب دارند، مفید واقع می‌شود و پزشک ممکن است در چنین مواردی مصرف آن را توصیه کند.
اگر تصمیم به استفاده از ملاتونین گرفته شد، بهتر است محصولاتی استفاده شوند که توسط نهادهای معتبر مانند USP (فارماکوپه ایالات متحده) مورد تأیید قرار گرفته‌اند. این محصولات معمولاً علامت تأیید را روی برچسب خود دارند.
بررسی مصرف مکمل‌های ملاتونین به‌ویژه در قالب "آبنبات‌های جویدنی" از منظر سلامت روان، زوایای نگران‌کننده‌ای دارد که هم بزرگسالان و به‌ویژه کودکان و نوجوانان را در بر می‌گیرد. در ادامه، مهم‌ترین نکات را از این منظر بررسی می‌کنیم:
۱. اختلال در تنظیم طبیعی خواب
ملاتونین هورمونی است که به‌طور طبیعی توسط مغز تولید می‌شود و نقش کلیدی در تنظیم چرخه خواب و بیداری دارد. مصرف دوزهای بالا یا نامشخص ملاتونین ممکن است باعث وابستگی روانی به مکمل‌ها برای خواب شود.
در نتیجه:
فرد ممکن است تصور کند بدون آن نمی‌تواند بخوابد.
این وابستگی می‌تواند منجر به اضطراب خواب یا بی‌خوابی روان‌زاد شود.
۲. تأثیر بر مغز در حال رشد کودکان
مغز کودکان و نوجوانان هنوز در حال رشد است و مصرف بیش از اندازه ملاتونین یا دوز نامشخص آن، ممکن است بر:
تکامل طبیعی سیستم عصبی،
عملکرد خلق‌وخو،
و تنظیم احساسات اثر منفی بگذارد.
در برخی گزارش‌ها، علائمی مانند تحریک‌پذیری، پرخاشگری، بی‌قراری و حتی افسردگی پس از مصرف دوزهای بالای ملاتونین دیده شده است.
۳. نادیده گرفتن علت اصلی اختلال خواب
استفاده‌ی خودسرانه از ملاتونین، ممکن است باعث شود علت اصلی اختلال خواب نادیده گرفته شود؛ مثل:
اضطراب،
افسردگی،
مشکلات رفتاری،
یا سبک زندگی ناسالم.
در این موارد، درمان صرفاً با ملاتونین نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه ممکن است پوششی موقتی بر یک مشکل عمیق‌تر روانی باشد.
۴. ریسک‌های ترکیب با CBD
برخی از مکمل‌های مورد مطالعه حاوی CBD (ترکیبی از شاهدانه بدون خاصیت روان‌گردانی) نیز بودند. CBD در کودکان هنوز از نظر علمی به‌طور کامل بی‌خطر محسوب نمی‌شود و ممکن است باعث:
خواب‌آلودگی بیشازحد،
تحریک‌پذیری،
و اختلال در عملکرد روزانه و تمرکز شود.
نتیجه‌گیری و توصیه روان‌شناختی
از منظر سلامت روان، ملاتونین نباید مانند آب‌نبات یا شیر گرم شبانه برای خواب در نظر گرفته شود. بلکه باید:
فقط با مشورت پزشک یا روان‌شناس کودک تجویز شود،
علت اصلی اختلال خواب شناسایی شود،
و از راهکارهای رفتاری، تغذیه‌ای و روان‌درمانی برای بهبود خواب استفاده گردد.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
