لجاجت بیش از حد نه تنها باعث فرسودگی روانی می‌شود، بلکه می‌تواند روابط عاطفی و کاری را نیز به خطر بیندازد. خبر خوب این است که با استفاده از راهکارهای روانشناسی، می‌توانید سخت‌گیری‌های ذهنی را کنار بگذارید، انعطاف بیشتری در تصمیم‌گیری‌ها پیدا کنید و از سلامت روان و آرامش بیشتری برخوردار شوید.
سخت‌گیری و تأثیر آن بر رشد فردی
به گزارش خط سلامت بیش از حد سخت‌گیر یا لجوج بودن می‌تواند مانع انجام کارهایی شود که به نفع فرد است. افرادی که چنین ویژگی‌ای دارند، معمولاً در برابر تغییر یا پذیرش توصیه‌های دیگران مقاومت می‌کنند. با این حال، آن‌ها می‌توانند با استفاده از روش‌هایی مانند اعتماد کن اما راستی‌آزمایی کن یا با یادگیری از دیگران، انعطاف‌پذیری بیشتری در زندگی به دست آورند.
بسیاری از افراد در برهه‌ای از زندگی متوجه می‌شوند که انعطاف‌پذیری برایشان سودمند خواهد بود. گاهی این آگاهی پس از یک اتفاق چالش‌برانگیز ایجاد می‌شود؛ موقعیتی که فراتر از توان روش‌های مقابله‌ی همیشگی است. یا شاید فرد نیازمند تغییر باشد اما به توانایی خود برای انجام آن شک دارد، مانند تغییر رژیم غذایی یا پایبندی به برنامه توان‌بخشی.
در برخی مواقع هم فرد کارهایی را که همیشه رد می‌کرده بهترین انتخاب ممکن می‌بیند. حتی ممکن است هیچ اتفاق خاصی رخ نداده باشد و شخص فقط انعطاف‌ناپذیری را نقطه ضعفی در خود بداند که باید آن را بهبود دهد.
۵ راه برای انعطاف‌پذیر و سازگارتر شدن
اگر احساس می‌کنید فردی سخت‌گیر یا لجوج هستید، احتمالاً تنها ابزارها و شناخت لازم برای دسترسی به بخش انعطاف‌پذیر وجودتان را در اختیار ندارید. این پنج روش می‌تواند به شما کمک کند:
۱. مشخص کنید از چه کسی مشورت مستقیم می‌گیرید
یادگیری از شیوه‌های حل مسئله دیگران می‌تواند دامنه‌ی راهکارهای شما را گسترش دهد. دو راه اصلی برای تأثیر گرفتن از دیگران وجود دارد:
مشورت مستقیم و عمل به توصیه‌ها.
انتخاب افرادی در اطراف‌تان که می‌توانند در شرایط دشوار دیدگاه متفاوتی ارائه دهند.
جالب است که معمولاً افراد راحت‌تر از کسانی مشورت می‌گیرند که ارتباط نزدیکی با آن‌ها ندارند، مانند یک پسرعمو یا همکار غیرروزمره.
۲. مشخص کنید الگوی چه کسی را دنبال می‌کنید
دومین روش تأثیر گرفتن از دیگران، تقلید ناخودآگاه از الگوهای رفتاری آن‌هاست.
اگر شما و خانواده‌تان تمایل به اجتناب از مشکلات دارید، می‌توانید به سراغ فردی بروید که به‌طور فعال با چالش‌ها روبه‌رو می‌شود. مشاهده رفتارها و نگرش‌های این افراد، از مقابله با اضطراب گرفته تا پذیرش ناکامی‌ها، می‌تواند طرز فکر جدیدی به شما بدهد.
۳. سیستم «اعتماد کن اما راستی‌آزمایی کن»
هیچ‌گاه نباید کورکورانه به اطلاعات اعتماد کرد. اگر سخت‌گیری شما ناشی از بی‌اعتمادی است، می‌توانید سیستمی طراحی کنید که پذیرش اطلاعات را برایتان قابل قبول‌تر کند.
این سیستم شامل دو مرحله است:
انتخاب منابع معتبر، مانند بهترین پزشک در دسترس.
بررسی یا آزمایش توصیه‌ها برای اطمینان از درستی آن‌ها.
به این ترتیب، پذیرش توصیه‌ها نه به معنای تسلیم شدن، بلکه به عنوان تصمیمی آگاهانه و منطقی خواهد بود.
۴. استفاده از احساسات منفی
احساسات منفی می‌توانند فرصتی برای تغییر باشند. گاهی اضطراب یا استرسی شدید، افراد را وادار می‌کند به فکر یافتن راهکارهای جدید بیفتند.
بهترین استفاده از این موقعیت‌ها، تبدیل انگیزه‌های لحظه‌ای به عادت‌های پایدار است. این عادات می‌توانند رفتاری باشند، مانند تغییر سبک زندگی، یا شناختی، مانند انتخاب الگوهای جدید در زمان بن‌بست ذهنی.
۵. زیر سؤال بردن موانع هویتی
هویت شخصی گاهی مانعی برای انعطاف‌پذیری است. فردی که خود را «بسیار دقیق» می‌داند، ممکن است رویکردی ساده‌تر را رد کند. یا کسی که خود را «غیرمتعارف» می‌داند، شاید از پذیرش توصیه‌های سنتی سر باز زند.
مهم است از خود بپرسید: آیا واقعاً این توصیه به درد من نمی‌خورد یا فقط طرز نگاه من باعث شده آن را رد کنم؟
نمونه‌ای روشن این است که برخی افراد مصرف دارو را نوعی ضعف می‌دانند، اما اگر همان دارو را به‌عنوان «فناوری کمکی» ببینند، پذیرش آن برایشان آسان‌تر خواهد شد.
انعطاف‌پذیری به معنای پذیرش ضعف نیست
انعطاف‌پذیری نوعی حفظ استقلال است نه نشانه‌ی تسلیم شدن. یک پیام درست، یک فرد مناسب یا یک چالش جدی می‌تواند باعث شود فرد انعطاف‌پذیرتر از چیزی که تصور می‌کند باشد.
لجاجت و سخت‌گیری معمولاً به دلیل عادت به جهان‌بینی خود یا ترس از قضاوت شکل می‌گیرد. اما با استفاده از راهبردهای بالا می‌توان نقاط کور ذهنی را برطرف کرد و انعطاف‌پذیری را معادل استقلال و آگاهی دانست.
لجاجت و سخت‌گیری از نگاه سلامت روان
سخت‌گیری و لجوج بودن تنها یک ویژگی رفتاری ساده نیست؛ بلکه می‌تواند نشانه‌ای از الگوهای عمیق‌تر روانی باشد. روانشناسان معتقدند که انعطاف‌پذیری یکی از شاخص‌های مهم سلامت روان است و افرادی که بیش از حد سخت‌گیرند، بیشتر در معرض استرس، اضطراب، مشکلات ارتباطی و حتی اختلالات روانی قرار می‌گیرند.
چرا لجاجت و سخت‌گیری برای روان مضر است؟
افزایش سطح استرس: فردی که فقط به یک روش برای حل مشکلات پایبند است، در مواجهه با موانع جدید دچار فشار روانی بیشتری می‌شود.
کاهش تاب‌آوری: یکی از ویژگی‌های سلامت روان، توانایی سازگاری با شرایط متغیر است. سخت‌گیری این توانایی را محدود می‌کند.
تضعیف روابط اجتماعی: لجاجت مداوم می‌تواند به تعارض‌های مکرر با خانواده، همکاران یا دوستان منجر شود. این امر احساس تنهایی و طردشدگی را تشدید می‌کند.
افزایش خطر افسردگی و اضطراب: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افرادی با سبک فکری انعطاف‌ناپذیر بیشتر در معرض نشخوار فکری، ناامیدی و اضطراب مزمن قرار دارند.
نقش خودآگاهی در کاهش سخت‌گیری
یکی از اصول روانشناسی مثبت‌نگر، افزایش خودآگاهی است. فرد باید ابتدا تشخیص دهد که لجاجت چگونه در زندگی‌اش نمود پیدا می‌کند. آیا بیشتر در تصمیم‌های شغلی است؟ یا در روابط عاطفی و خانوادگی؟ این شناخت اولین گام برای اصلاح الگوهای فکری سخت‌گیرانه است.
پنج راهکار روانشناختی برای افزایش انعطاف ذهنی
یادگیری از دیگران: الگوبرداری از کسانی که مهارت حل مسئله بالایی دارند، می‌تواند به غنی‌تر شدن جعبه‌ابزار روانی فرد کمک کند. این فرایند شبیه درمان مشاهده‌ای در روانشناسی یادگیری است.
پیروی از الگوهای مثبت: مشاهده رفتارهای سالم دیگران و درونی‌سازی آن‌ها، شبیه به تکنیک «مدل‌سازی» در درمان شناختی-رفتاری (CBT) است.
اعتماد مشروط: ایجاد یک سیستم «اعتماد کن اما راستی‌آزمایی کن» در واقع کاهش افکار فاجعه‌ساز و افزایش انعطاف شناختی است. این روش فرد را از دام وسواس فکری و بی‌اعتمادی بیمارگونه دور می‌کند.
استفاده از هیجان‌های منفی: هیجان‌های شدید مثل اضطراب یا خشم اگر به شکل سالم هدایت شوند، می‌توانند نقطه شروعی برای تغییر باشند. در روانشناسی، به این فرآیند «انگیزش از دل بحران» گفته می‌شود.
بازنگری در هویت روانی: بسیاری از افراد توصیه‌ها را به خاطر تضاد با خودپنداره‌شان رد می‌کنند. با بازتعریف این توصیه‌ها، فرد می‌تواند احساس استقلال و هویت خود را حفظ کرده و همزمان رویکردی جدید را بپذیرد.
انعطاف‌پذیری به مثابه شاخص سلامت روان
انعطاف‌پذیری روانی یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از اختلالات روانی و افزایش رضایت از زندگی است. فردی که می‌تواند دیدگاه‌های مختلف را امتحان کند، کمتر دچار بن‌بست ذهنی می‌شود و در روابط انسانی موفق‌تر خواهد بود.
در واقع، انعطاف‌پذیر بودن نه نشانه ضعف، بلکه نشانه‌ی بلوغ روانی و هوش هیجانی بالا است. چنین فردی می‌تواند به جای مقاومت مداوم، از چالش‌ها به‌عنوان فرصتی برای رشد و یادگیری استفاده کند.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
