تصفیه‌کننده‌ی هوا؛ ناجی مغز یا عامل اضطراب پنهان؟

بسیاری از افراد تصمیم می‌گیرند برای مقابله با آلرژی های فصلی – مثل تب یونجه که در بهار، تابستان و اوایل پاییز شدت می‌گیرد – در خانه‌ی خود تصفیه‌کننده‌ی هوا نصب کنند. این دستگاه‌ها قادرند ذرات گرده‌ی گیاهان که عامل آلرژی‌های فصلی هستند را از هوا حذف کنند.

به گزارش خط سلامت آیا تصفیه‌کننده‌های هوا واقعاً در مورد گرد و غبار هم موثر هستند؟ و به طور خاص‌تر، آیا می‌توانند علائم آلرژی به مایت‌های گرد و غبار را کاهش دهند؟

مایت‌های گرد و غبار موجوداتی میکروسکوپی از خانواده‌ی عنکبوتیان هستند که معمولاً در گرد و غبار خانگی زندگی می‌کنند و از پوسته‌های پوست مرده‌ی انسان‌ها و حیوانات خانگی تغذیه می‌کنند. این موجودات ریز در سطوح نرم مانند تخت‌خواب، فرش‌ها و پرده‌ها زندگی کرده و می‌توانند علائم آلرژی را در انسان‌ها تشدید کنند.

این موضوع به این خاطر است که اگرچه مردم اغلب تصور می‌کنند خود گرد و غبار باعث آلرژی آن‌ها می‌شود، اما در واقع ذراتی که توسط مایت‌های گرد و غبار باقی می‌مانند (مثل فضولات آن‌ها) عامل اصلی ایجاد آلرژی هستند. به طور معمول پروتئین‌های موجود در مدفوع مایت‌ها هستند که باعث بروز علائم آلرژی می‌شوند.

دکتر جی پورتنوی، رئیس بخش آلرژی، آسم و ایمنی‌شناسی بیمارستان کودکان مرسی در کانزاس‌سیتی، میسوری به لایو ساینس گفته است:

مایت‌های گرد و غبار پس از تغذیه از سلول‌های مرده‌ی پوست، آنزیم‌هایی را که برای شکستن این سلول‌ها استفاده می‌کنند، به شکل گلوله‌های کوچک مدفوع دفع می‌کنند، که این مواد آلرژن‌های بسیار قوی‌ای هستند. این فضولات در مکان‌هایی که به "تله‌ی گرد و غبار" معروف‌اند، مثل فرش‌ها، قالیچه‌ها، پتوها و پرده‌ها، جمع می‌شوند.

مایت‌های گرد و غبار مانند ذرات ریز گرد و غبار در هوا معلق نمی‌مانند، اگرچه آلرژن‌هایی که از آن‌ها بر جای می‌ماند می‌توانند هنگام جارو زدن یا تمیزکاری در هوا پراکنده شوند.

درحالی که تصفیه‌کننده‌های هوا می‌توانند بخش زیادی از این آلرژن‌های معلق را از یک اتاق پاک کنند، نمی‌توانند همه‌ی ذرات موجود در هوا را از بین ببرند، دکتر آلان بیگرز-واکر، دانشیار پزشکی در دانشگاه ایلینوی شیکاگو به لایو ساینس گفت.

او اضافه کرد: این دستگاه‌ها همچنین به ریشه‌ی اصلی مشکل، یعنی خود مایت‌های گرد و غبار و سطوح آلوده‌ای که در آن‌ها زندگی می‌کنند، دست نمی‌زنند.

با این حال، طبق یک فراتحلیل که در ژوئن ۲۰۲۴ در مجله‌ی سازمان جهانی آلرژی منتشر شده است، تصفیه‌کننده‌های هوا ممکن است به طور قابل توجهی برخی از علائم آلرژی به مایت‌های گرد و غبار مانند عطسه و آبریزش بینی را کاهش دهند.

اما این مزایا تنها زمانی مشاهده شده‌اند که فیلترها در طول شب و در "منطقه‌ی تنفس" یعنی در فاصله‌ی بسیار نزدیک (حدود ۳۰ سانتی‌متر یا ۱۰ اینچ) از بینی و دهان فرد مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

با این وجود، این بررسی نشان می‌دهد که حتی این تصفیه‌ی شبانه‌ی هوا ممکن است از اقداماتی مانند کنترل گسترده‌ی نظافت اتاق خواب – شامل استفاده از ملحفه‌های ضد مایت، تمیز کردن مکرر سطوح نرم و جاروبرقی کشیدن منظم فرش‌ها – کمتر موثر باشد.

نتیجه‌گیری

اگرچه شواهدی وجود دارد که تصفیه‌کننده‌های هوا می‌توانند علائم آلرژی به مایت‌های گرد و غبار را کاهش دهند، اما نباید به عنوان خط اصلی دفاع در برابر این آفت رایج خانگی به آن‌ها تکیه کرد. دانشمندان توصیه می‌کنند.

لایو ساینس بهترین تصفیه‌کننده‌های هوا را بررسی کرده و مدل‌هایی با فیلتر HEPA را پیشنهاد می‌دهد، چراکه این فیلترها در حذف آلرژن‌های ریز ناشی از مایت‌های گرد و غبار مؤثرتر هستند.

مزایای تصفیه‌کننده‌ی هوا برای مغز، سیستم عصبی و روان

۱. کاهش التهاب مغزی:

ذرات آلاینده‌ی ریز مثل گرد و غبار و مواد آلرژن، وقتی وارد بدن می‌شوند، می‌توانند باعث التهاب در بدن و حتی مغز شوند.

مطالعات نشان داده‌اند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض هوای آلوده، می‌تواند ریسک مشکلاتی مثل افسردگی و اضطراب را افزایش دهد.

تصفیه‌ی هوا به کاهش این التهاب‌ها کمک می‌کند و در نتیجه می‌تواند به محافظت از مغز و حفظ سلامت روان کمک کند.

۲. بهبود کیفیت خواب:

گرد و غبار و آلرژن‌ها می‌توانند باعث گرفتگی بینی و مشکلات تنفسی شبانه شوند، که خواب را مختل می‌کند.

هوای پاک‌تر با کمک تصفیه‌کننده باعث خواب عمیق‌تر و راحت‌تر می‌شود. خواب بهتر = عملکرد بهتر مغز و خلق‌وخوی بهتر!

۳. کاهش استرس و اضطراب:

استنشاق مداوم هوای تمیز حس امنیت و آرامش به مغز می‌دهد. برعکس، هوای آلوده و تنفس سخت باعث تحریک سیستم عصبی سمپاتیک (حالت جنگ یا گریز) می‌شود و اضطراب را تشدید می‌کند.

تصفیه‌کننده‌ها می‌توانند این فشار عصبی را کم کنند.

۴. بهبود تمرکز و حافظه:

ذرات معلق زیاد در هوا می‌توانند باعث کندی ذهن، اختلال توجه و حتی افت کارایی شناختی شوند.

تصفیه‌ی هوا با کاهش این ذرات می‌تواند تمرکز، حافظه و حتی خلاقیت را بهتر کند.

معایب احتمالی تصفیه‌کننده‌ی هوا برای مغز و روان

۱. وابستگی روانی:

برخی افراد ممکن است بیش از حد به تصفیه‌کننده‌ی هوا وابسته شوند و بدون آن دچار اضطراب شوند ("اختلال وسواس فکری درباره‌ی پاکیزگی هوا").

۲. ایجاد توهم امنیت کامل:

تصفیه‌کننده‌ها فقط بخشی از ذرات مضر را کاهش می‌دهند، اما ممکن است افراد احساس امنیت کامل کنند و سایر اقدامات پیشگیرانه (مثل نظافت خانه یا تهویه‌ی طبیعی) را فراموش کنند.

۳. نویز دستگاه:

اگر تصفیه‌کننده‌ی هوا صدای زیادی تولید کند، می‌تواند باعث اختلال خواب یا تحریک‌پذیری عصبی شود، به‌خصوص در افراد حساس به صدا.

۴. تاثیر روانی ناشی از مصرف برق یا هزینه‌ی نگهداری:

نگرانی از هزینه‌ی برق یا تعویض مداوم فیلترها می‌تواند استرس مالی یا اضطراب خفیفی در بعضی افراد ایجاد کند.

برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.

تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است