در سال‌های اخیر نقش خواب در سلامت مغز مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.
به گزارش خط سلامت یکی از باورهای رایج در مورد خواب، این است که به دفع سموم از مغز کمک می‌کند. اما آیا این موضوع واقعاً صحت دارد؟
دفع سموم از مغز در تحقیقات
تا به امروز، تحقیقات در مورد نقش خواب در دفع سموم مغز نتایج متفاوتی را نشان داده‌اند.
مطالعات اولیه: برخی مطالعات اولیه روی حیوانات نشان داده بودند خواب به افزایش جریان مایع مغزی نخاعی (CSF) در مغز کمک می‌کند. CSF که به عنوان "حمام مغز" نیز شناخته می‌شود، وظیفه حمل مواد مغذی و اکسیژن به سلول‌های عصبی و همچنین دفع مواد زائد را بر عهده دارد.
مطالعات جدیدتر: با این حال، مطالعات جدیدتر بر روی انسان و حیوانات این ایده را به چالش کشیده‌اند.
یکی از این مطالعات که در سال 2019 منتشر شد، نشان داد جریان CSF در طول خواب در موش‌ها در واقع کاهش می‌یابد. مطالعه دیگری که در سال 2020 انجام شد، نتایج مشابهی را در انسان نشان داد.
واقعاً مغز شسته می‌شود؟
چرخه طبیعی شست‌وشوی مغز هنگام خواب جریان دارد. چند سال پیش تحقیقی توسط دانشگاه بوستون با عنوان «آیا مغز ما در هنگام خواب شسته می‌شود» منتشر شد که نخستین تصاویر از شست‌وشو با مایع مغزی نخاعی در داخل و خارج مغز در هنگام خواب را ثبت کرد.
ویلیام کالم، محقق ارشد این مطالعه نوشت: در طول خواب انسان، نبض‌های مایع مغزی نخاعی در سراسر مغز پخش می‌شود. نکته جالب توجه این است که به‌نظر می‌رسد این اتفاق بیشتر مغز را شامل می‌شود، به جز ساقه مغز و مخچه.
پاک‌شدن مواد سمی
انسان تقریباً یک‌سوم از عمر خود را در خواب سپری می‌کند، اما بدن در این مدت صرفاً یک «کلید خاموش» را فعال نمی‌کند. به‌ویژه مغز، هنگامی که چراغ‌ها خاموش می‌شوند، فهرستی طولانی از وظایف را انجام می‌دهد.
یکی از این وظایف فرآیندی به نام «شست‌وشوی مغزی» است که در آن، سیستم گلیمفاتیک، شبکه‌ای پیچیده از عروق، مواد زائد سمی را از مغز پاک می‌کند؛ از جمله پروتئین‌های آمیلوئید-بتا و تاو که با بیماری آلزایمر و دیگر اشکال زوال عقل مرتبط هستند.
چگونگی عملکرد شست‌وشو
در مطالعه منتشر شده در ژورنال Cell، هدف محققان یافتن «سیاهچاله» یا همان مکانیسم گمشده در نحوه عملکرد شست‌وشوی مغز بود. به‌طور مشخص، آنها می‌خواستند دریابند که چگونه مایع مغزی-نخاعی در سیستم گلیمفاتیک جریان دارد و یک چرخه شست‌وشو را تسهیل می‌کند.
این مایع شفاف در کنار شریان‌ها حرکت کرده و به شکاف‌های بین رگ‌های خونی کوچک که وارد مغز می‌شوند نفوذ می‌کند، مواد زائد مولکولی را جذب و سپس آنها را به بخش‌های دیگر بدن منتقل می‌کند تا دفع شوند. این فرآیند برای سلامت مغز بسیار مفید است.
خروج مواد زائد
هنگامی که سطح نوراپی‌نفرین کاهش یافت، رگ‌های خونی شل شده و دوباره متورم می‌شوند که این امر باعث شد مایع حاوی مواد زائد از مغز خارج شود. این انقباض و انبساط‌های رگ‌های خونی به‌صورت نوسانات ریتمیک (تقریباً هر ۵۰ ثانیه یک‌بار) اندازه‌گیری شده که اثری شبیه به یک پمپ ایجاد می‌کرد و مایع را در سراسر سیستم گلیمفاتیک در طول خواب به حرکت درمی‌آورد.
این فرآیند تاکنون بیشتر در موش‌ها مشاهده شده است، اما محققان می‌گویند که این مشاهدات می‌توانند به فرآیندهای مشابهی در مغز انسان اشاره داشته باشند.
نقش داروها
شناسایی چگونگی پاکسازی مغز منجر به یک کشف دیگر هم شد: در آزمایشگاه، در مقایسه با موش‌هایی که به‌طور طبیعی به خواب رفته بودند، در موش‌هایی که «زولپیدم» (یک داروی آرامبخش رایج) دریافت کرده بودند، نوسانات ریتمیک به‌طور قابل توجهی کاهش یافت و جریان مایع مغزی- نخاعی متوقف شد.
این، یافته بسیار مهمی است چون نخستین مدرک مبنی بر این است که سیستم گلیمفاتیک به‌عنوان یک عملکرد نوروبیولوژیکی حیاتی در خواب، توسط یک آرامبخش به‌طور فعال مختل می‌شود.
نقش واقعی خواب در سلامت مغز
با وجود عدم وجود شواهد قطعی مبنی بر اینکه خواب به طور مستقیم به دفع سموم از مغز کمک می‌کند،
تحقیقات نشان داده‌اند خواب برای سلامت کلی مغز ضروری است.
خواب کافی به موارد زیر کمک می‌کند:
تقویت حافظه و یادگیری: خواب به تثبیت حافظه و پردازش اطلاعات جدید کمک می‌کند.
بهبود خلق و خو: خواب کافی می‌تواند به کاهش علائم اضطراب و افسردگی کمک کند.
افزایش تمرکز: خواب به بهبود تمرکز و توجه کمک می‌کند.
تقویت سیستم ایمنی: خواب به تقویت سیستم ایمنی بدن و مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند.
جمع‌بندی
در حالی که ممکن است خواب به طور مستقیم به دفع سموم از مغز کمک نکند،
نقش مهمی در سلامت کلی مغز ایفا می‌کند.
داشتن خواب کافی و باکیفیت می‌تواند به بهبود عملکرد مغز در زمینه‌های مختلف، از جمله حافظه، یادگیری، خلق و خو و تمرکز کمک کند.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
