گاهی خستگی، اضطراب یا حتی افسردگی ما ریشه‌ای فراتر از دغدغه‌های روزمره دارد. شاید مقصر اصلی، یک اختلال پنهان در غده‌ای به اندازه یک پروانه باشد! غده تیروئید ، با ترشح هورمون‌های حیاتی، عملکرد مغز و بدن را تنظیم می‌کند. بیایید نگاهی علمی و عمیق به این غده کوچک اما حیاتی بیندازیم.
به گزارش خط سلامت غده تیروئید یک عضو کوچک و پروانه‌ای‌شکل در ناحیه گلو است که نقش بسیار مهمی در سلامت جسمی و روانی انسان دارد. این غده بخشی از سیستم غدد درون‌ریز است؛ سیستمی متشکل از مجموعه‌ای از غدد که هورمون‌هایی تولید می‌کنند که بر خلق‌وخو و عملکردهای مختلف بدن تأثیر می‌گذارند. تیروئید نیز از این قاعده مستثنی نیست.
«هورمون‌های تیروئیدی بر مجموعه‌ای از عملکردهای حیاتی بدن از جمله ضربان قلب، سلامت پوست، رشد، تنظیم دمای بدن، باروری و گوارش تأثیر می‌گذارند.»
اندازه غده تیروئید
طبق اطلاعات «کتابخانه ملی پزشکی آمریکا»، اندازه تیروئید حدود ۵ سانتی‌متر (۲ اینچ) است و وزنی بین ۲۰ تا ۶۰ گرم دارد. این غده در جلوی گردن و پایین‌تر از جعبه صوتی قرار دارد. مانند یک پروانه، دو "بال" یا لوب دارد که اطراف نای را احاطه کرده‌اند و با یک نوار نازک به‌نام ایستموس به هم متصل می‌شوند.
عملکرد غده تیروئید
غده تیروئید تقریباً بر عملکرد همه سلول‌های بدن کنترل دارد. این غده سه هورمون اصلی ترشح می‌کند:
کلسی‌تونین
T4 (تیروکسین)
T3 (تری‌یدوتیرونین)
این هورمون‌ها سرعت تبدیل مواد مغذی به انرژی و میزان استفاده از اکسیژن توسط سلول‌ها را کنترل می‌کنند.
غده تیروئید مرکز اصلی کنترل سوخت‌وساز بدن است.
هورمون‌های تیروئید بر مغز، قلب، کلیه‌ها، رشد، دمای بدن، قدرت عضلات، پوست، مو، چشم‌ها، اعصاب و روده‌ها تأثیر می‌گذارند. این غده تحت کنترل غده هیپوفیز است که میزان هورمون ترشح‌شده را تنظیم می‌کند.
در بدن، T4 به مقدار زیادی تولید می‌شود اما فعالیت کمی دارد. این هورمون توسط آنزیمی به T3 (فعال‌تر) تبدیل می‌شود.
به گفته سامت «شواهد زیادی وجود دارد که بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید در صورت دریافت ترکیبی از T4 و مقدار کمی T3 حال بهتری دارند.»
بیماری‌ها و اختلالات تیروئیدی
حدود ۲۰ میلیون آمریکایی دچار اختلالات تیروئیدی هستند و تقریباً ۶۰ درصد از آن‌ها از مشکل خود بی‌خبرند .
«زنان بیش از مردان در معرض ابتلا هستند. از هر هشت زن، یک نفر در طول زندگی به اختلال تیروئیدی مبتلا می‌شود که ۵ تا ۸ برابر بیشتر از مردان است.»
بیماری گریوز (Graves)
این بیماری خودایمنی در سال ۱۸۳۵ توسط پزشک ایرلندی رابرت جیمز گریوز توصیف شد. در این حالت، سیستم ایمنی به تیروئید حمله کرده و باعث پرکاری آن (هیپرتیروئیدیسم) می‌شود. نشانه‌ی رایج آن گواتر (تورم گردن) و تپش قلب است.
کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)
برعکس بیماری گریوز، در این حالت تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند و این باعث کند شدن یا توقف برخی عملکردهای بدن می‌شود.
سرطان تیروئید
سرطان یکی دیگر از بیماری‌هایی است که می‌تواند تیروئید را درگیر کند. بر اساس مطالعه‌ای که در مجله JAMA منتشر شده، از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۳، موارد ابتلا به سرطان تیروئید بیش از سه برابر شده است. میزان مرگ‌ومیر هم سالانه یک درصد افزایش یافته است.
ندول‌ها یا توده‌های کوچک در تیروئید می‌توانند بی‌ضرر باشند یا باعث تولید بیش از حد هورمون یا حتی بدخیم شوند.
«تا ۷۰٪ از زنان میانسال و ۴۰ تا ۵۰٪ از مردان میانسال دارای ندول‌های تیروئیدی هستند.»
در برخی موارد پزشکی مانند سرطان، تیروئید به‌طور کامل برداشته می‌شود. انسان بدون تیروئید نیز می‌تواند زندگی کند، به شرطی که روزانه قرص هورمون جایگزین مصرف کند.
چگونه از سلامت تیروئید مراقبت کنیم؟
برای عملکرد مناسب تیروئید، بدن نیاز به یُد دارد، اما نه به مقدار زیاد.
«فقط یک قاشق چای‌خوری یُد برای کل عمر کافی است، ولی بدن به تأمین روزانه این مقدار کم نیاز دارد.»
مقدار زیاد یُد می‌تواند عملکرد تیروئید را مختل کند. بهترین منابع یُد عبارت‌اند از:
غذاهای دریایی
لبنیات
نمک یُددار
عملکرد تیروئید تأثیر مستقیم و عمیقی بر سلامت روان دارد. اختلالات این غده می‌توانند علائم روانی متعددی ایجاد کنند، از جمله:
۱. اضطراب و تحریک‌پذیری (در پرکاری تیروئید)
افراد با پرکاری تیروئید اغلب دچار بی‌قراری، استرس، اختلال خواب و حتی حملات پانیک می‌شوند.
۲. افسردگی و خستگی مزمن (در کم‌کاری تیروئید)
کاهش سطح هورمون‌ها باعث کاهش سروتونین و دوپامین در مغز می‌شود که می‌تواند منجر به افسردگی، کاهش انگیزه و کندی ذهنی گردد.
۳. اختلال تمرکز و حافظه
اختلال در تولید هورمون‌های تیروئید می‌تواند «مغز مه‌آلود» یا کندذهنی موقت ایجاد کند.
۴. تأثیر بر سلامت جنسی و روابط
تغییرات خلقی، خستگی، کاهش میل جنسی و اضطراب اجتماعی می‌تواند کیفیت روابط بین‌فردی و زندگی زناشویی را کاهش دهد.
۵. تأثیر بر سلامت کودکان
اختلالات تیروئید در دوران بارداری یا نوزادی می‌تواند رشد مغز و هوش کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد.
جمع‌بندی
غده تیروئید، با آنکه کوچک است، اما نقشی اساسی در سلامت جسم و روان ایفا می‌کند. شناخت علائم اختلالات تیروئیدی و اهمیت بررسی منظم هورمون‌های آن، می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد. اگر احساس افسردگی، اضطراب یا اختلالات خواب دارید که علت مشخصی ندارد، آزمایش عملکرد تیروئید می‌تواند کلید یافتن علت باشد.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
