آیا می‌دانستید تولد چند هفته زودتر از موعد می‌تواند آینده‌ی ذهنی یک کودک را دگرگون کند؟ پژوهش‌های جدید نوروساینس نشان می‌دهند که تولد نارس می‌تواند خطر بروز اختلالات روانی مانند بیش‌فعالی ، اضطراب و اوتیسم را در کودکان افزایش دهد. در این مطلب، تأثیرات شگفت‌انگیز تولد زودرس بر مغز و روان نوزادان را بررسی می‌کنیم.
به گزارش خط سلامت تحقیقات جدید نشان می‌دهد قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی رایج موجود در پلاستیک‌ها در دوران بارداری ممکن است با افزایش خطر زایمان زودرس مرتبط باشد.
در یک تحلیل جدید که روی نزدیک به ۵۰۰۰ زن باردار انجام شد، مشخص شد که قرار گرفتن در معرض «فتالات‌ها» (Phthalates) با افزایش خطر زایمان زودرس مرتبط است. فتالات‌ها گروهی از مواد شیمیایی هستند که در محصولات بهداشتی مانند لاک ناخن و اسپری مو، و همچنین در بسته‌بندی‌های غذایی استفاده می‌شوند.
بر اساس این مطالعه، غلظت محصولات تجزیه‌شده‌ی فتالات‌ها در ادرار مادران با احتمال زایمان زودرس و وزن کمتر نوزاد در بدو تولد ارتباط دارد. البته این مطالعه رابطه‌ی علت و معلولی را ثابت نکرده، بلکه صرفاً یک همبستگی مشاهده کرده است.
فتالات‌ها چه تأثیری دارند؟
مطالعه نشان داد که تغییرات در زمان زایمان فقط در حد چند روز است، اما حتی همین کاهش کوتاه در دوران بارداری می‌تواند عوارض قابل توجهی داشته باشد. بارداری طبیعی انسان حدود ۴۰ هفته طول می‌کشد، اما اگر نوزاد قبل از ۳۷ هفتگی به دنیا بیاید، زایمان «زودرس» محسوب می‌شود.
دکتر لئوناردو ترسانده، نویسنده اصلی این مطالعه و استاد اطفال در دانشگاه NYU Langone Health می‌گوید:
«ما می‌دانیم که حتی کاهش دوران بارداری از ۴۰ هفته به ۳۷ هفته با عوارض شدید شناختی و هزینه‌های بالای مراقبت‌های بهداشتی همراه است. بنابراین وقتی حتی چند روز یا یک هفته زایمان جلو بیفتد، تعداد زایمان‌های زودرس به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.»
تأثیر اقتصادی و آماری
بر اساس این مطالعه که در تاریخ ۶ فوریه در مجله The Lancet Planetary Health منتشر شد، قرار گرفتن در معرض فتالات‌ها ممکن است با حدود ۵۶۰۰۰ مورد زایمان زودرس در ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ مرتبط باشد. این زایمان‌های زودرس می‌توانند در طول زندگی کودک، بین ۱.۶ تا ۸.۱ میلیارد دلار هزینه‌های اضافی پزشکی و کاهش بهره‌وری اقتصادی ایجاد کنند.
مطالعات قبلی نیز نشان داده‌اند که فتالات‌ها باعث افزایش التهاب و اختلال در عملکرد هورمون‌ها، به‌ویژه هورمون‌های مرتبط با تولیدمثل می‌شوند. همچنین ارتباطاتی بین این مواد و چاقی، سرطان و ناباروری گزارش شده است.
منابع قرار گرفتن در معرض فتالات‌ها
افراد می‌توانند از طریق خوردن غذاهایی که با مواد حاوی فتالات تماس داشته‌اند یا تنفس در هوای آلوده به این مواد، در معرض آنها قرار گیرند. سپس این مواد در کبد به متابولیت‌هایی تجزیه شده و از طریق ادرار دفع می‌شوند.
مطالعه جدید چه می‌گوید؟
این مطالعه از داده‌های زنان شرکت‌کننده در پروژه ECHO (برنامه تأثیرات محیطی بر سلامت کودکان) که بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۲۲ اجرا شد، استفاده کرده است. سطح ۲۰ متابولیت فتالات در سه مرحله بارداری از طریق نمونه ادرار اندازه‌گیری شد. سپس این سطح با سن بارداری نوزاد و وزن تولد او مقایسه گردید. محققان همچنین عوامل دیگری مانند سن مادر و نژاد را نیز در نظر گرفتند.
در سراسر سه‌ماهه‌های بارداری، غلظت فتالات‌ها در ادرار نسبتاً ثابت باقی ماند. شایع‌ترین فتالات‌ها شامل «مونو‌اتیل فتالات» (موجود در عطر و صابون) و «اسید فتالیک» (برای ساخت پلی‌استر استفاده می‌شود) بودند.
زنانی که کمترین میزان تماس با این مواد را داشتند (۱۰ درصد پایینی)، با افزایش خطر زایمان زودرس مواجه نبودند. اما زنانی که بالاترین میزان تماس را داشتند (۱۰ درصد بالایی)، به طور قابل توجهی بیشتر در معرض زایمان زودرس بودند. به عنوان مثال، زنانی که در معرض بیشترین میزان «دی-۲-اتیل‌هگزیل فتالات» (DEHP) بودند، حدود ۴۵٪ بیشتر احتمال زایمان زودرس داشتند.
چه می‌توان کرد؟
دکتر سوفی بالک، استاد اطفال در کالج پزشکی آلبرت اینشتین می‌گوید:«این مطالعه مهم نشان می‌دهد که مواد شیمیایی همه‌جاحاضر مانند فتالات‌ها می‌توانند اثرات منفی بر سلامت داشته باشند.»
متأسفانه در حال حاضر، تشخیص اینکه کدام محصولات حاوی فتالات هستند، بر عهده مصرف‌کنندگان است، چرا که برچسب‌گذاری دقیق این مواد طبق قوانین فدرال الزامی نیست. اگرچه برخی فتالات‌ها در اسباب‌بازی‌ها و محصولات کودک ممنوع شده‌اند، اما هنوز هم در بسیاری از محصولات بهداشتی و بسته‌بندی‌های غذایی به‌کار می‌روند.
افرادی که قصد دارند تماس خود را با این مواد کاهش دهند، می‌توانند این اقدامات را انجام دهند:
اجتناب از محصولاتی که در ترکیباتشان واژه‌هایی مانند «fragrance» یا «parfum» درج شده است؛
انتخاب غذاهای تازه به جای مواد بسته‌بندی‌شده؛
پرهیز از گرم‌کردن غذا در ظروف پلاستیکی در مایکروویو.
از نظر نوروساینس (علوم اعصاب) و روان‌پزشکی، تولد زودرس (Preterm birth) می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر رشد مغز نوزاد داشته باشد و احتمال بروز برخی اختلالات روانی و عصبی را افزایش دهد. این تأثیرات هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت ممکن است دیده شوند. در ادامه به مهم‌ترین مشکلاتی که در نوزادان نارس از دیدگاه نوروساینس و روان‌پزشکی محتمل است، اشاره می‌کنم:
۱. اختلال در رشد مغز و ساختارهای عصبی
حجم کمتر مغز: تولد زودرس معمولاً با کاهش حجم ماده خاکستری و سفید مغز همراه است.
تکامل ناقص قشر مخ (Cerebral Cortex): این موضوع می‌تواند بر یادگیری، حافظه، توجه و تنظیم احساسات تأثیر بگذارد.
۲. مشکلات شناختی (Cognitive Impairments)
کاهش IQ در سنین مدرسه
اختلال در پردازش اطلاعات، حافظه کاری و توانایی‌های حل مسئله
اختلالات یادگیری مانند دشواری در خواندن یا ریاضیات
۳. افزایش خطر اختلالات روان‌پزشکی
نوزادانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالات زیر هستند:
اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)
اضطراب و اختلالات خلقی (مثل افسردگی در نوجوانی و بزرگسالی)
اختلال طیف اوتیسم (ASD)
مطالعاتی نشان داده‌اند که نوزادان نارس بیش از سایرین در معرض ابتلا به اوتیسم قرار دارند.
اختلال در تنظیم هیجانات و مهارت‌های اجتماعی
۴. خطر بروز فلج مغزی (Cerebral Palsy)
اگرچه فلج مغزی بیشتر به آسیب فیزیکی به مغز مربوط است، اما در نوزادان نارس بیشتر دیده می‌شود و با اختلالات حرکتی و گاهی شناختی همراه است.
۵. مشکلات در تنظیم خواب و سیکل‌های بیولوژیک
تولد زودرس می‌تواند بر ریتم شبانه‌روزی (circadian rhythm) اثر بگذارد که در تنظیم خلق‌وخو و کارکردهای شناختی نقش دارد.
نکته پایانی:
تأثیرات تولد زودرس بر مغز و روان کودک به عوامل زیادی بستگی دارد؛ از جمله:
میزان نارس بودن (مثلاً ۲۸ هفته‌ای با ۳۵ هفته‌ای فرق دارد)
شرایط محیطی پس از تولد (مانند مراقبت‌های پزشکی و عاطفی)
وراثت و وضعیت سلامت مادر
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
