کشف حقیقت تنها یک مهارت ارتباطی نیست؛ بلکه موضوعی عمیقاً مرتبط با سلامت روان است. وسواس در تشخیص دروغ می‌تواند باعث افزایش استرس ، فرسودگی ذهنی و مشکلات ارتباطی شود. درک علمی این مسئله به ما کمک می‌کند با رویکردی همدلانه‌تر و سالم‌تر با دروغ و صداقت در روابط انسانی برخورد کنیم.
به گزارش خط سلامت دروغ‌سنجی همیشه یکی از جذاب‌ترین موضوعات برای مردم و حتی پلیس بوده است. از سریال‌های تلویزیونی گرفته تا تحقیقات علمی، همه به دنبال یک نشانه قطعی برای کشف دروغ هستند. اما آیا واقعاً می‌توان با نگاه به رفتار کسی فهمید راست می‌گوید یا نه؟
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد تشخیص دروغ از روی رفتار یک افسانه است. حتی افراد آموزش دیده در بازجویی های پلیسی نیز دقتی فراتر از شیر یا خط ندارند.
چرا کشف دروغ دشوار است؟
بیشتر مردم دچار سوگیری حقیقت هستند؛ یعنی پیش‌فرض ذهنی‌شان این است که دیگران راست می‌گویند.
پلیس‌ها و بازپرس‌ها معمولاً دچار سوگیری دروغ می‌شوند؛ آن‌ها بیشتر احتمال می‌دهند فرد مقابل دروغ می‌گوید.
تحقیقات نشان داده‌اند دقت انسان‌ها در تشخیص دروغ تنها ۵۴ درصد است تقریباً معادل انداختن سکه!
باورهای غلط درباره نشانه‌های دروغ
بسیاری فکر می‌کنند دروغگوها بیشتر دست و پا می‌زنند، تماس چشمی را کم یا زیاد می‌کنند، یا از کلمات خاصی استفاده می‌کنند. اما شواهد علمی نشان می‌دهد این‌ها بیشتر نشانه‌های اضطراب هستند تا دروغ.
روش‌های نوین روانشناسی در تشخیص دروغ
به جای تمرکز بر رفتار ظاهری، محققان از روانشناسی شناختی برای کشف دروغ استفاده می‌کنند. روش «ارزیابی اعتبار شناختی» (CCA) شامل سه تکنیک اصلی است:
پرسیدن سوالات غیرمنتظره: دروغگو معمولاً سناریویی از پیش آماده دارد، اما سوالات پیش‌بینی‌نشده او را در تناقض گرفتار می‌کند.
افزایش بار شناختی: دروغ گفتن سخت‌تر از راست‌گویی است. فشار ذهنی بیشتر (مثلاً بازگویی ماجرا به‌صورت معکوس) باعث لو رفتن دروغ می‌شود.
گرفتن اطلاعات بیشتر: راست‌گو فقط واقعیت را بازگو می‌کند، اما دروغگو مجبور است جزئیات ساختگی اضافه کند که بعداً قابل بررسی است.
تأثیر تشخیص دروغ بر سلامت روان
ناتوانی در تشخیص دروغ می‌تواند باعث بی اعتمادی، اضطراب اجتماعی و حتی خطاهای قضایی شود. از سوی دیگر، فشار ناشی از بازجویی های سخت می‌تواند سلامت روان متهمان و بازپرس‌ها را به خطر بیندازد. درک علمی این موضوع کمک می‌کند هم نظام قضایی منصفانه‌تر شود و هم نگاه عمومی به مسئله دروغ واقع بینانه‌تر باشد.
تشخیص دروغ و سلامت روان
۱. فشار روانی ناشی از تلاش برای کشف دروغ
وقتی فرد (چه پلیس، چه یک فرد عادی) دائماً در تلاش است بفهمد دیگری راست می‌گوید یا نه، وارد چرخه اضطراب و بی‌اعتمادی می‌شود. این فشار ذهنی می‌تواند باعث خستگی شناختی، افزایش استرس و حتی مشکلات خواب شود.
۲. اثر بر روابط انسانی
بی‌اعتمادی مداوم به دیگران سلامت روان و روابط اجتماعی را تهدید می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که بیش از حد بر کشف دروغ وسواس دارند، بیشتر دچار اضطراب اجتماعی و مشکلات ارتباطی می‌شوند. در واقع، شک مداوم می‌تواند به تنهایی و احساس ناامنی روانی منجر شود.
۳. بار روانی بر بازپرس‌ها و پلیس
بازپرس‌ها به دلیل آموزش و تجربه، بیشتر دچار سوگیری دروغ می‌شوند. این یعنی آن‌ها بیش از حد تصور می‌کنند دیگران دروغ می‌گویند. این نگاه نه‌تنها دقتشان را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند استرس شغلی و فشار روانی بالایی ایجاد کند. در بلندمدت، این سوگیری می‌تواند باعث فرسودگی روانی و عاطفی شود.
۴. پیامدها برای فردی که تحت بازجویی است
وقتی کسی در معرض بازجویی شدید قرار می‌گیرد، اضطراب و استرس ممکن است باعث رفتارهایی شبیه به «نشانه‌های دروغ» شود، حتی اگر راست بگوید. این امر می‌تواند سلامت روانی او را به‌شدت تضعیف کند و منجر به احساس بی‌عدالتی و بی‌پناهی شود.
۵. ضرورت همدلی و رویکرد روانشناختی
درک علمی این موضوع که تشخیص دروغ از روی رفتار غیرممکن یا بسیار ضعیف است، می‌تواند به کاهش انگ زدن به افراد بی‌گناه کمک کند. همچنین، آموزش روش‌های مبتنی بر روانشناسی شناختی به جای تکیه بر «نشانه‌های ظاهری» می‌تواند هم دقت کشف دروغ را بالا ببرد و هم فشار روانی را برای همه طرف‌ها کاهش دهد.
جمع‌بندی
از منظر سلامت روان، تلاش برای تشخیص دروغ بدون ابزار علمی معتبر می‌تواند به اضطراب، بی‌اعتمادی و فرسودگی روانی منجر شود. چه برای پلیس و بازپرس‌ها و چه برای افراد عادی، مهم است بدانیم: هیچ نشانه قطعی رفتاری برای دروغ وجود ندارد. اتخاذ رویکردهای علمی و همدلانه، هم به سلامت روان افراد کمک می‌کند و هم از بی‌عدالتی‌های قضایی می‌کاهد.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
