دژا وو ، آن حس عجیب آشنا بودن یک لحظه یا موقعیت تازه، برای بسیاری تجربه‌ای مرموز و گاه نگران‌کننده است. اما آیا این پدیده فقط یک خطای ذهنی ساده است یا می‌تواند نشان‌دهنده مسائل عمیق‌تر روانی باشد؟ در این مقاله از منظر سلامت روان به رازهای پشت پرده دژا وو می‌پردازیم و نقش آن را در اضطراب، استرس و اختلالات روانی بررسی می‌کنیم.
به گزارش خط سلامت دژا وو، احساسی است که گویی اتفاقی که الان در حال تجربه‌اش هستید، قبلاً هم برایتان رخ داده است. این پدیده بسیار رایج است، اما چرا چنین حسی به وجود می‌آید؟
اصطلاح «دژا وو» از زبان فرانسوی آمده و به معنای «قبلاً دیده شده» است. اولین بار در سال ۱۸۷۶ توسط فیلسوف فرانسوی امیل بواراک در نامه‌ای به ناشر کتابش استفاده شد و بعدها در کتاب او «روانشناسی آینده» (۱۹۱۸) مطرح گردید.
از نظر علمی، دژا وو یک توهم حافظه است که ترکیبی از آشنایی و ناآشنایی را با هم در ذهن ما ایجاد می‌کند. به عبارتی، مغز ما حس می‌کند که این تجربه جدید آشناست، اما ما قادر به یادآوری جزئیات آن نیستیم. تحقیقات نشان می‌دهد حدود دو سوم مردم دست‌کم یک بار این تجربه را دارند و این حس با افزایش سن کمتر می‌شود.
دلایل پزشکی و روانشناختی دژا وو
برخی افراد دژا وو را به طور مکرر و شدید تجربه می‌کنند که می‌تواند برایشان آزاردهنده باشد. این حالت در مواردی مثل مصرف مواد مخدر، میگرن، اضطراب، و اختلالی به نام «شخصیت‌زدایی-واقعیت‌زدایی» دیده می‌شود که فرد حس می‌کند از بدن یا محیط اطرافش جدا شده است.
شایع‌ترین علت پزشکی دژا وو مکرر، صرع لوب گیجگاهی (Temporal lobe epilepsy) است. در این حالت، دژا وو ممکن است ناشی از تشنج در لوب گیجگاهی یا اختلال در بخش‌هایی از مغز باشد که در ذخیره و بازیابی حافظه نقش دارند، مانند هیپوکامپوس و پاراهیپوکامپوس.
با این حال، چون افراد زیادی بدون این بیماری‌ها دژا وو را تجربه می‌کنند، باید دلایل دیگری هم وجود داشته باشد.
نظریه‌های علمی درباره دژا وو
۱. نظریه حافظه و آشنایی:
دکتر اوه سوسمیتا، روان‌پزشک عصب‌پزشکی، می‌گوید دژا وو وقتی رخ می‌دهد که موقعیت فعلی شما شباهت زیادی به تجربه‌ای فراموش شده قبلی دارد، ولی شما جزئیات آن را به یاد نمی‌آورید. مغز این شباهت را به صورت حس آشنایی تعبیر می‌کند، حتی اگر خاطره‌ی دقیق آن تجربه را به خاطر نیاورید.
۲. آزمایش‌های واقعیت مجازی:
در یک مطالعه در سال ۲۰۱۲، پروفسور آن کلیری و تیمش از هدست واقعیت مجازی استفاده کردند تا ببینند آیا دژا وو وقتی افراد محیطی با چیدمان مشابه محیطی که قبلاً دیده‌اند اما به یاد نمی‌آورند، روبه‌رو می‌شوند، بیشتر رخ می‌دهد یا نه. نتایج نشان داد که افراد در این شرایط بیشتر حس دژا وو را گزارش کردند.
۳. نظریه ادراک دوگانه (Perceptual Split):
این نظریه می‌گوید گاهی مغز سیگنال‌های حسی را دو بار پشت سر هم پردازش می‌کند. بار اول این سیگنال بسیار سریع و ناخودآگاه پردازش می‌شود، اما بار دوم که کمی بعد انجام می‌شود، مغز حس آشنایی ایجاد می‌کند، چون سیگنال قبلی را به یاد نمی‌آورد. این اختلاف باعث دژا وو می‌شود.
۴. تحقیق با fMRI و فعالیت مغزی:
آکیرا اوکانر، پژوهشگر دانشگاه سنت اندروز، با استفاده از تصویربرداری عملکردی مغز نشان داد وقتی دژا وو در آزمایشگاه ایجاد می‌شود، ناحیه‌ای به نام قشر پیش‌پیشانی میانی (medial prefrontal cortex) فعال می‌شود، نه هیپوکامپوس. این ناحیه مسئول تشخیص تعارض بین آنچه ما به یاد می‌آوریم و آنچه واقعاً تجربه کرده‌ایم است.
اوکانر معتقد است با افزایش سن، این سیستم تشخیص تعارض ضعیف‌تر می‌شود و به همین دلیل دژا وو در افراد مسن کمتر رخ می‌دهد.
جمع‌بندی
تا کنون هیچ نظریه علمی قطعی و واحدی برای توضیح دژا وو وجود ندارد و این پدیده همچنان یک راز جذاب علمی است که نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. مهم است بدانید که دژا وو یک تجربه رایج و طبیعی است و معمولاً نشان‌دهنده هیچ مشکل پزشکی یا روانشناختی جدی نیست.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.
تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
