متفورمین ، داروی پرکاربرد دیابت نوع ۲، سال‌هاست که تجویز می‌شود، اما سازوکار دقیق آن هنوز کاملاً روشن نبود. حالا مطالعه‌ای جدید روی انسان و حیوانات نشان می‌دهد که این دارو با هدایت قند خون به روده و تغذیه باکتری‌های مفید، می‌تواند سطح قند خون را به شکل مؤثری کاهش دهد و حتی احتمالاً با تقویت سلامت روان نیز مرتبط باشد.
به گزارش خط سلامت داروی رایج دیابت نوع ۲، متفورمین، احتمالاً از طریق بیرون راندن قند از جریان خون به سمت روده‌ها عمل می‌کند، جایی که باکتری‌های روده‌ای آن را به ترکیباتی تبدیل می‌کنند که پاسخ بدن به انسولین را بهبود می‌بخشد.
چه چیزی کشف شده است؟
از دهه ۱۹۹۰، پزشکان متفورمین را برای کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تجویز می‌کردند، اما مکانیسم دقیق عملکرد این دارو هنوز به‌طور کامل مشخص نشده بود.
اکنون یک پژوهش جدید قطعه‌ای از این پازل را کامل می‌کند: متفورمین باعث می‌شود که بدن، گلوکز (قند) را از خون به روده‌ها منتقل کند. در آنجا باکتری‌های روده از این قند تغذیه کرده و آن را به ترکیباتی تبدیل می‌کنند که می‌توانند به کنترل بهتر قند خون کمک کنند.
مسیرهای چندگانه اثر متفورمین
پیش‌تر بیشتر مطالعات روی عملکرد متفورمین در کبد متمرکز بودند؛ جایی که این دارو باعث بهبود پاسخ به انسولین و مهار تولید گلوکز می‌شود. اما شواهد تازه نشان می‌دهند که روده نیز نقش مهمی دارد.
دکتر واتارو اوگاوا، محقق دانشگاه کوبه ژاپن و نویسنده ارشد این مطالعه می‌گوید:وقتی متفورمین به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود، روده‌ها در معرض غلظت بالایی از دارو قرار می‌گیرند، به همین دلیل بسیاری از محققان به نقش روده علاقه‌مند شده‌اند.
در مطالعات قبلی، تیم اوگاوا نشان داده بود بدن انسان چه در افراد سالم و چه در افراد دیابتی قادر است گلوکز را به درون "لومن" (حفره داخلی روده‌ها) تخلیه کند. به گفته او، این یک عملکرد فیزیولوژیکی طبیعی بدن انسان است.
نقش باکتری‌های روده
در این مطالعه، پژوهشگران دریافتند متفورمین باعث شد نرخ ورود گلوکز به روده در پنج بیمار دیابتی تقریباً چهار برابر شود و همین یافته‌ها در موش‌ها نیز تأیید شد.
ورود گلوکز به روده می‌تواند به طور مستقیم قند خون را کاهش دهد، اما این تنها بخشی از ماجراست. برخی دانشمندان معتقدند این قندها با تغذیه باکتری‌های روده‌ای می‌توانند به‌طور غیرمستقیم نیز بر قند خون اثر بگذارند.
دکتر خوزه مانوئل فرناندز-رئال، پژوهشگر اسپانیایی گفت: باکتری‌هایی که از قندهای ساده تغذیه می‌کنند رشد بیشتری خواهند داشت، در حالی که باکتری‌هایی که به فیبر و کربوهیدرات‌های پیچیده نیاز دارند، کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
برای ردیابی گلوکز، محققان از گلوکزی استفاده کردند که حاوی کربن سنگین (ایزوتوپ دارای نوترون اضافی) بود و با آن عملکرد باکتری‌ها را بررسی کردند.
در نمونه‌های مدفوع موش‌هایی که متفورمین مصرف کرده بودند، باکتری‌ها این گلوکز را به اسیدهای چرب زنجیره کوتاه (SCFA) تبدیل کرده بودند. به گفته اوگاوا، این نوع باکتری‌ها معمولاً جزو باکتری‌های "مفید" هستند و می‌توانند سلامت میکروبیوم را تقویت کنند.
هرچند میزان این اسیدهای چرب در مدفوع فقط یک درصد افزایش داشت، اما بسیاری از آن‌ها به‌سرعت جذب بدن می‌شوند. بنابراین، این عدد ممکن است کمتر از واقعیت باشد.
نتایج مثبت احتمالی
به گفته فرناندز-رئال حتی افزایش اندک در SCFAها می‌تواند به تقویت سد محافظ روده، کاهش التهاب و بهبود حساسیت به انسولین کمک کند؛ که همه این‌ها برای کنترل دیابت مفید هستند.
محدودیت‌های مطالعه
تعداد شرکت‌کنندگان انسانی بسیار کم بود (فقط ۵ نفر).
دوزهای متفورمین بین بیماران متفاوت بود.
آزمایش روی موش‌ها فقط روی موش‌های نر انجام شد و تفاوت‌های جنسی بررسی نشد.
تأثیر دقیق SCFAها بر سلامت موش‌ها ارزیابی نشد.
اوگاوا اعلام کرد یک مطالعه بزرگ‌تر و دقیق‌تر روی انسان‌ها را نیز به پایان رسانده‌اند که هنوز در حال تجزیه‌وتحلیل داده‌های آن هستند. تاکنون تفاوتی بین زنان و مردان دیده نشده است.یکی دیگر از نکات پیشنهادی این است که باید اثر متفورمین در شرایط تغذیه‌ای مختلف مانند رژیم پرچرب یا پرقند نیز بررسی شود.
بررسی از منظر سلامت روان
گرچه این مطالعه تمرکز اصلی‌اش روی مکانیزم بیولوژیکی متفورمین بود، اما از منظر سلامت روان نیز پیام‌های مهمی دارد:
1. افزایش احساس کنترل و امید در بیماران دیابتی
درک بهتر از عملکرد داروها می‌تواند بیماران را نسبت به درمان خود آگاه‌تر و امیدوارتر کند. این شناخت باعث کاهش اضطراب، پذیرش بهتر درمان و همکاری بیشتر با پزشکان می‌شود.
2. نقش روده و مغز: محور میکروبیوم-مغز
افزایش اسیدهای چرب زنجیره کوتاه می‌تواند نه‌تنها التهاب بدن، بلکه التهاب‌های نورولوژیکی را نیز کاهش دهد. شواهدی وجود دارد که SCFAها می‌توانند از سد خونی-مغزی عبور کرده و خلق‌وخو، اضطراب و افسردگی را تحت تأثیر قرار دهند.
3. تغذیه سالم و روان سالم
اگر متفورمین به تقویت باکتری‌های مفید کمک کند، این یعنی ما با دارویی مواجهیم که هم جسم را بهبود می‌دهد و هم شاید از راه‌های غیرمستقیم، بر سلامت روان اثر مثبت داشته باشد.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
