چقدر باورتان می‌شود که روزی که به دنیا آمده‌اید، روی شخصیت و رفتارهای شما تأثیر می‌گذارد؟ باورهای فرهنگی زیادی وجود دارد که بر این فرض استوارند، اما مطالعات جدید روانشناسی این ادعاها را رد می‌کنند. در این مطلب دلایل علمی کنار گذاشتن این باورهای غلط و تأثیر واقعی محیط و والدین بر سلامت روان و رشد شخصیت کودک را بررسی می‌کنیم.
به گزارش خط سلامت در بسیاری از فرهنگ‌ها، باور بر این است که زمان یا روز تولد کودک می‌تواند آینده او را شکل دهد از ویژگی‌های شخصیتی گرفته تا موفقیت تحصیلی یا اجتماعی. یکی از مشهورترین این نمونه‌ها، شعر کودکانه معروف «کودک دوشنبه» (Monday’s Child) در بریتانیاست که بر اساس روز تولد، ویژگی‌هایی چون غم، زیبایی، خرد و تلاش را به کودکان نسبت می‌دهد.
اما آیا این باورها علمی هستند؟
شخصیت چگونه شکل می‌گیرد؟ شخصیت ما نتیجه ترکیبی از ژنتیک، محیط، و تعامل کودک با والدین است. پژوهشگران روانشناسی معتقدند بسیاری از ویژگی‌های شخصیتی در دوران کودکی شکل می‌گیرند و می‌توانند مسیر تحصیلی، شغلی، عاطفی و اجتماعی فرد را پیش‌بینی کنند. با این حال، سوال مهم‌تر این است: چرا شخصیت کودکان متفاوت است؟
یکی از پاسخ‌های رایج به این سؤال، تأثیر محیط خانواده و سبک والدگری است. عوامل مختلفی مانند ساختار خانواده، سلامت روان والدین، باورهای فرهنگی و حتی نوع ارتباط اولیه با نوزاد، بر شکل‌گیری شخصیت تأثیر دارند.
والدگری: یک تعامل دوطرفه
«والدگری» فقط به معنای مراقبت نیست، بلکه به تعامل دوطرفه بین کودک و والدین اشاره دارد. واکنش‌های والدین نسبت به رفتارهای کودک از لحظه تولد، تحت‌تأثیر باورهای آن‌هاست باورهایی که پیش از تولد هم وجود داشته‌اند.
برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند که والدین اغلب نوزادان دختر را «ظریف‌تر» می‌دانند، حتی اگر رفتار واقعی کودک چنین نباشد. این برداشت‌ها به طور ناخودآگاه روی سبک والدگری و در نتیجه، شخصیت کودک اثر می‌گذارند.
آیا برخی کودکان خوش‌شانس‌تر متولد می‌شوند؟
در فرهنگ‌هایی مانند چین، تولد در برخی سال‌ها نشانه بخت و موفقیت تلقی می‌شود. پژوهش‌ها نیز نشان داده‌اند که کودکان متولد سال اژدها عملکرد تحصیلی بهتری دارند. اما دلیل این امر، نه «جادوی زمان تولد»، بلکه سرمایه‌گذاری بیشتر والدین بر تحصیلات این کودکان به دلیل همان باور فرهنگی است.
شعر «کودک دوشنبه»؛ افسانه‌ای قدیمی با روایتی تازه
شعر کلاسیک انگلیسی «کودک دوشنبه»، روز تولد را به ویژگی‌های شخصیتی خاصی ربط می‌دهد:
کودک دوشنبه پر از غم و اندوه است،
کودک سه‌شنبه پر از زیبایی،
چهارشنبه‌ای‌ها پر از رنج،
پنج‌شنبه‌ای‌ها مهربان،
جمعه‌ای‌ها سخت‌کوش،
شنبه‌ای‌ها خردمند،
و کودکان یکشنبه‌ای خوش‌اخلاق هستند.
اما آیا علم با این پیش‌فرض‌های شاعرانه موافق است؟
نتایج یک مطالعه علمی: روز تولد شخصیت را تعیین نمی‌کند
در یک مطالعه طولی که در بریتانیا روی ۲۲۳۶ کودک ۵ تا ۱۸ ساله انجام شد، محققان سعی کردند رابطه‌ای بین روز تولد و ویژگی‌های شخصیتی پیدا کنند. متغیرهایی مانند:
جذابیت فیزیکی
مهارت‌های فیزیکی
اضطراب
موفقیت تحصیلی
مهربانی
تلاش و پشتکار
مورد بررسی قرار گرفتند اما نتیجه واضح بود: هیچ رابطه معناداری میان روز تولد و این ویژگی‌ها یافت نشد.
بررسی مقاله «آیا روز تولد بر شخصیت تأثیر می‌گذارد؟» از منظر سلامت روان:
۱. شکستن باورهای غلط و کاهش اضطراب والدین
یکی از پیام‌های مهم مقاله این است که روز تولد کودک تأثیری بر ویژگی‌های شخصیتی یا سرنوشت او ندارد. این موضوع از منظر سلامت روانی والدین و کودکان بسیار مهم است، چون باور به اینکه "اگر در یک روز خاص به دنیا آمده باشی، مشکلات یا ویژگی‌های خاصی خواهی داشت" می‌تواند باعث استرس و نگرانی بی‌مورد شود. کاهش این باورهای غلط کمک می‌کند والدین راحت‌تر با کودک خود رفتار کنند و از انتظارات غیرواقعی دست بردارند.
۲. نقش محیط و تعامل والد و کودک در شکل‌گیری شخصیت
مقاله به اهمیت محیط خانواده و تعامل والدین و کودک اشاره دارد. این یعنی سلامت روانی کودکان بیشتر تحت تأثیر نحوه ارتباط و حمایت والدین است تا عوامل تصادفی مانند روز تولد. بنابراین، توجه به محیط عاطفی و حمایتگرانه خانواده، نقش کلیدی در رشد سالم روانی کودک دارد.
۳. جلوگیری از برچسب‌زنی و پیش‌داوری
باور به اینکه کودکان متولد روز خاصی ویژگی‌های منفی (مثلاً «کودک چهارشنبه‌ای پر از غم») دارند، می‌تواند باعث پیش‌داوری و برچسب زدن به کودک شود. این برچسب‌ها بر اعتماد به نفس و سلامت روان کودک تاثیر منفی می‌گذارد. رد این باورها از طریق علم، کمک می‌کند کودکان فرصت برابر برای رشد داشته باشند بدون اینکه تحت فشار انتظارات غلط باشند.
۴. تقویت والدگری آگاهانه و سالم
وقتی والدین بدانند شخصیت کودک بیشتر از طریق تعامل و شیوه‌های تربیتی شکل می‌گیرد، بیشتر تلاش می‌کنند رفتارهای مثبت، حمایتگرانه و همدلانه نشان دهند. این موضوع باعث بهبود سلامت روانی کودکان، افزایش امنیت عاطفی و پیشگیری از مشکلات روانی می‌شود.
۵. نگرش فرهنگی و سلامت روان
مقاله نشان می‌دهد باورهای فرهنگی مثل فال سال تولد یا اشعاری مانند «کودک دوشنبه» می‌توانند رفتار والدین و در نهایت رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهند. از منظر سلامت روان، شناخت و نقد این باورهای فرهنگی می‌تواند به تغییر نگرش‌ها و تقویت رشد روانی سالم‌تر کمک کند.
خلاصه:
از نظر سلامت روان، این مقاله تأکید می‌کند ویژگی‌ها و سرنوشت ما نه به خاطر روز تولد، بلکه به دلیل محیط خانوادگی، تعامل والد و کودک و باورهای فرهنگی شکل می‌گیرد. آگاهی از این موضوع می‌تواند استرس، پیش‌داوری و نگرانی‌های بی‌مورد را کاهش داده و رشد روانی سالم‌تری را برای کودکان و خانواده‌ها فراهم کند.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
